Ar ôl cyfnod o beidio gallu perfformio yn fyw mae'r pantos yn eu hôl.

Ond gyda lledaeniad Omicron am ba hyd y bydd hynny yn para?

Bu Newyddion S4C yn siarad gyda dau gwmni sydd eisoes wedi perfformio a gyda'r actor Phylip Harries sydd dal wrthi ar y llwyfan ar hyn o bryd.

“Dyna mae lot o bobl yn cael trafferth efo eleni ydy dysgu leins achos mae pobl wedi bod out of sync ers mor hir. Mae o fatha bod ni wedi anghofio sut i ddysgu leins!”. Sylwadau Carwyn Jones, cyd awdur panto Theatr Fach Llangefni eleni.

Wedi seibiant yn ystod y pandemig mae’r pantos yn ôl a hynny o flaen cynulleidfa fyw. Ac i’r rhai sydd yn ymwneud â nhw mae’n newyddion i’w groesawu.

'Rhannu rywbeth arbennig gyda'r gynulleidfa'

“O’n i ddim wedi sylweddoli cymaint o’n i wedi miso actio o flaen cynulleidfa byw… Mae’r cynhesrwydd sy’n dod 'nôl o’r gynulleidfa yn fwy, fwy dwi’n credu achos bod nhw ddim wedi gallu bod yna ers bron i ddwy flynedd. Ni yn rhannu rhywbeth arbennig gyda nhw. Mae bob un ohonyn nhw moen bod allan, moen bod mewn theatr yn mwynhau a jyst cael y profiad o ymateb i rywun ar y llwyfan,” medd yr actor Phylip Harries.

“O’n i ddim wedi sylweddoli cymaint o’n i wedi miso actio o flaen cynulleidfa byw… Mae’r cynhesrwydd sy’n dod 'nôl o’r gynulleidfa yn fwy, fwy dwi’n credu achos bod nhw ddim wedi gallu bod yna ers bron i ddwy flynedd. Ni yn rhannu rhywbeth arbennig gyda nhw. Mae bob un ohonyn nhw moen bod allan, moen bod mewn theatr yn mwynhau a jyst cael y profiad o ymateb i rywun ar y llwyfan,” medd yr actor Phylip Harries.

Actio'r Dame mae o y tro hwn yng nghynhyrchiad Theatr Clwyd o ‘Beauty and the Beast’. Mae’n dweud bod cynulleidfa panto yn wahanol i gynulleidfa theatr byw fel arall. “Maen nhw moen clywed yr hen jôcs. Maen nhw moen ymateb ac wy’n credu ambell waith bydde yn grêt clywed yr ymateb yna mewn rhywbeth fel ‘Hamlet’ neu ‘Macbeth’, bod nhw i gyd yn ymateb gyda’i gilydd beth bynnag yw’r cynhyrchiad.”

Image

Cytuno bod ymateb y dorf yn bwysig wna Carwyn Jones gan ddweud bod panto yn brofiad ‘interactive iawn’ i actor. Y panto sydd yn dod a’r mwyaf o incwm iddyn nhw fel theatr yn flynyddol. Eleni fe wnaeth Carwyn a’i ffrind Caryl Bryn benderfynu ysgrifennu’r sgript. Mae’r ddau wedi cyd actio yn y panto Helynt yn Halibadŵ ac mae’n berthnasol i’r ardal leol.

Mae yna dal le i bantos meddai ond rhaid symud efo’r oes a dyw jôcs oedd yn berthnasol 20 mlynedd yn ôl ddim yn gweddu heddiw. “Does na ddim priodas yn y diwedd. Does ‘na ddim angen i’r ferch briodi ar ddiwedd y pantomeim. Nathan ni benderfynu hynny o’r dechrau, bod ni isio symud efo’r amser.”

Dweud bod pethau yn newid yn gyson mae Phylip Harries, sydd yn hen law wrth actio mewn panto. “Wy ddim yn gwybod faint o amser sydd ar ôl gyda’r Dame, gyda’r dyn yn chwarae'r Dame. Mae pethe yn newid. Mae pethe yn gorfod datblygu ac wy yn hapus iawn gyda’r ffordd mae pethe yn mynd ar hyn o bryd. Dros y blynyddoedd mae rhai o’r jôcs a’r routines wedi bod yn y panto jyst er mwyn bod yn ddoniol. Does dim isie hwnna.”

Wrth gydnabod bod yr enw pantomeim yn gallu gwneud i rywun feddwl am ‘syniad hen-ffasiwn, traddodiadol’ mae Dwynwen Llywelyn yn dweud bod y cynhyrchiad yn Theatr Felinfach yn wahanol am ei fod yn wreiddiol bob un tro. Dyna yw’r sefyllfa wedi bod ers dros hanner can mlynedd.

Neges yn y Panto

“Mae ‘na dylwyth teg, hud a lledrith. Mae ‘na Dame ynddo fe. Ond beth sydd yn gwneud e’n unigryw yw bod y stori yn dweud rhywbeth falle am gymdeithas neu’r ffordd o fyw, neu fod e’n berthnasol i gynulleidfaoedd o gefn gwlad neu o Gymru, a’i fod e wrth gwrs yn gyfrwng Cymraeg,” meddai Dwynwen, sydd yn bennaeth Theatr Felinfach ac yn un o gyfarwyddwyr y panto.

Gwirfoddolwyr o’r gymuned sydd yn ymchwilio a datblygu’r stori bob tro a phobl leol sydd yn perfformio yn y panto hefyd gydag arweiniad y tîm sydd yn gweithio i’r theatr.

Mae’r broses honno eleni yn enwedig wedi bod yn bwysig. “Mae dod a phobl at ei gilydd i siarad a thrafod a chael hwyl mor llesol ac mae nifer o’r cast yn ystod yr ymarferion wedi nodi pa mor iachus, pa mor llesol maen nhw yn teimlo yw cael bod yn rhan o’r broses.”

Mae’r theatr wedi ei sefydlu o fewn gwasanaeth addysg a diwylliant y cyngor sir a’r pwnc oedd yn cael ei wyntyllu y tro yma oedd hanes Cymru.

“Mae pethau yn gallu bod yn anweledig iawn os chi ddim yn nabod rhywle, meddwl bod hwn fel bob lle arall. Ond mae eisiau rhannu’r diwylliant, dod a phobl at y diwylliant, at y ffordd o fyw, dod a phobl at yr iaith os maen nhw’n dewis dysgu’r iaith. Mae ‘na gyfrifoldeb hyd yn oed wrth wneud panto, mae ‘na gyfrifoldeb cymdeithasol ynghlwm wrtho fe.”

Image

Nid dim ond yn Felinfach mae’r traddodiad panto yn bwysig. Yn ôl Carwyn Jones mae wynebau cyfarwydd o’r byd perfformio yn Sir Fôn wedi troedio llwyfan Theatr Fach Llangefni i gymryd rhan yn y panto yn y gorffennol. Yn ogystal ag oedolion mae plant a phobl ifanc yn rhan o’r cynhyrchiad.

“Mae lot ohona ni brif gast rŵan, mi oeddan ni yn y grŵp ieuenctid ac wedyn wedi mynd ymlaen i fod yn brif actorion yn y panto. Gobeithio un diwrnod fyddan nhw yn tyfu fyny i fod yn rhan o’r prif gast a chario’r lle i fynd.”

Dilyn ôl traed ei dad wnaeth Phylip Harries. Mae ganddo atgofion plentyn o wylio ei dad yn actio’r Dame yn panto y siop David Evans lle'r oedd yn gweithio yn Abertawe bob blwyddyn. Roedd ei gartref meddai yn llawn ffrogiau, gemwaith a hetiau.

Mae yna snobyddiaeth oedd yn bodoli pan ddechreuodd o ei yrfa yn dal i berthyn i’r pantos meddai.

“A gweud y gwir adloniant yw e. Adloniant gwahanol ond os ti yn driw i’r cymeriad a’r sgript a’r stori does dim ots pa fath o sioe yw e. Os wyt ti yn driw i dy gymeriad a’r stori mae e’n gwmws yr un peth wedyn a sioe Nadolig."

Prif Lun: Phylip Harries yng nghynhyrchiad 'Beauty and the Beast' gan Kirsten McTernan