Mae siaradwyr Cymraeg yn wynebu anghyfiawnder os ydynt eisiau sefyll eu prawf gyrru drwy gyfrwng y Gymraeg, yn ôl adroddiad newydd gan Gomisiynydd y Gymraeg.

Daw’r Comisiynydd i'r casgliad bod yr Asiantaeth Safonau Gyrwyr a Cherbydau (DVSA) yn gweithredu yn groes i’w hymrwymiad i drin y Gymraeg a’r Saesneg yn gyfartal.

Mae’r adroddiad yn cynnwys canlyniadau ymchwiliad i weithrediad Cynllun Iaith Gymraeg yr asiantaeth, gyda'r canfyddiadau'n awgrymu ei bod hi'n anoddach i dderbyn prawf gyrru yn y Gymraeg.

Mae Comisiynydd y Gymraeg yn argymell y dylai'r DVSA gynnal adolygiad o’r ffordd caiff profion cyfrwng Cymraeg eu cynnal ac yn galw ar y DVSA i ddod o dan gyfundrefn safonau’r Gymraeg.

Mae'r adroddiad yn canolbwyntio ar argaeledd profion drwy'r Gymraeg cyn dechrau pandemig Covid-19.

Dywedodd y DVSA mai eu blaenoriaeth yw "helpu pawb trwy oes o yrru’n ddiogel" ac y byddan nhw nawr yn ystyried adroddiad y Comisiynydd ac yn ymateb maes o law.

'Nifer o achosion'

Dywedodd Aled Roberts, Comisiynydd y Gymraeg, wrth Newyddion S4C: “Mi o’dd ‘na batrwm ag o achos nifer yr achosion, mi wnes i benderfynu cynnal ar fenter fy hun”.

Yn ôl yr adroddiad, roedd y ganran o brofion gyrru cyfrwng Cymraeg a gafodd eu canslo bron i dair gwaith yn uwch na’r ganran o brofion cyfrwng Saesneg a gafodd eu canslo.

Dywed yr adroddiad fod yn rhaid aros pump i chwe wythnos yn hirach cyn sefyll prawf gyrru ymarferol yn y Gymraeg o’i gymharu â’r Saesneg.

Mae'r adroddiad hefyd yn nodi os yw unigolyn eisiau gwneud cais i sefyll prawf gyrru ymarferol drwy gyfrwng y Gymraeg, mae’n rhaid iddo nodi bod ganddo ‘ofynion arbennig’.

Mae cynllun iaith y DVSA, yn nodi y bydd ‘yn trin y Gymraeg a’r Saesneg yn gyfartal’, bod ‘profion gyrru yn y Gymraeg ar gael ym mhob canolfan profi yng Nghymru’, a bod ‘safon ac ansawdd ein gwasanaethau yn gyson ledled Cymru’.

Image

Ar hyn o bryd, mae Cynlluniau Iaith Gymraeg ond yn golygu fod Comisiynydd y Gymraeg yn gallu argymell newidiadau i asiantaethau.

Mae gwefan y Comisiynydd yn nodi mai ei rôl yw “darparu cyngor a chymorth” er mwyn “osgoi sefyllfaoedd o ddiffyg cydymffurfiaeth”.

Ond dywedodd Comisiynydd y Gymraeg wrth Newyddion S4C fod cynlluniau iaith yn "wan" ac mae nawr yn galw ar Lywodraeth Cymru i orfodi safonau iaith ar asiantaethau fel y DVSA.

Dywedodd:"Hwyrach erbyn hyn bod angen i Lywodraeth Cymru ystyried os oes rhaid gwneud yn iawn am y profiadau 'ma gan bobl ifainc yn benodol ag ystyried dwyn safonau neu gosod safonau ar asiantaethau fel hyn, er mwyn bod gwir ansawdd y gwasanaethau yn gyfartal yn y ddwy iaith".

Mewn ymateb, dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: “Mater i’r Asiantaeth Safonau Gyrwyr a Cherbydau yw ymateb i argymhellion Comisiynydd y Gymraeg".

Mae'r llywodraeth wedi gofyn i’r Comisiynydd wneud darn o waith i "ystyried effaith Safonau’r Gymraeg ar ddefnydd y Gymraeg ac i ddeall y rhwystrau mae sefydliadau yn wynebu wrth ddarparu gwasanaethau Cymraeg".

Effaith ar hyder i ddefnyddio’r Gymraeg

Yn ôl y Comisiynydd, mae ymchwil yn awgrymu bod siaradwyr Cymraeg yn llai tebygol o ddefnyddio gwasanaethau Cymraeg os ydynt yn credu y byddai hynny’n arwain at unrhyw oedi, annifyrrwch neu drafferth.

“Y neges sy’n cael ei rhoi i’n pobl ifanc yw y dylent ddefnyddio’r Saesneg os ydynt am sefyll eu prawf gyrru.

“Ac o edrych ar ba mor isel yw’r niferoedd sy’n sefyll eu prawf drwy gyfrwng y Gymraeg, mae’n amlwg fod hyn yn cael dylanwad ar ddewis iaith unigolion".

Mewn ymateb, dywedodd llefarydd ar ran y DVSA: “Blaenoriaeth DVSA yw helpu pawb trwy oes o yrru’n ddiogel.

“Fe wnaethon ni gynorthwyo ymchwiliad y Comisiynydd yr Iaith Gymraeg trwy ddarparu gwybodaeth yn dangos sut mae DVSA yn cefnogi siaradwyr Cymraeg ar hyn o bryd.

"Rydym eisoes wedi cytuno i gynnal archwiliadau mewnol rheolaidd ar ein cynllun Cymraeg a sut rydym yn darparu profion gyrru yn Gymraeg, er mwyn sicrhau ein bod yn parhau i wella'r gwasanaeth a ddarparwn.

“Byddwn nawr yn ystyried adroddiad llawn, terfynol y Comisiynydd ac yn ymateb maes o law".

Dywedodd y DVSA eu bod hefyd yn recriwtio hyd at 300 o arholwyr gyrru ychwanegol ar hyn o bryd, ac yn annog unrhyw un sy'n rhugl yn y Gymraeg, sydd â diddordeb mewn gyrru a diogelwch ar y ffyrdd, ac sydd wedi dal trwydded yrru ddilys am y 4 blynedd diwethaf i ystyried gwneud cais.