Mae un o bwyllgorau Cyngor Sir Gâr wedi pleidleisio o blaid argymhelliad i gynnal ymgynghoriad ar ddyfodol pedair ysgol gynradd wledig yn y sir.

Mewn cyfarfod o'r Pwyllgor Craffu Addysg, Pobl Ifanc a'r Gymraeg fore dydd Mawrth, pleidleisiodd aelodau o blaid cynnal ymgynghoriad ffurfiol ar ddyfodol Ysgol Pontiets, Ysgol Meidrim ac Ysgol y Fro, a chynnal hysbysiad statudol ar ddyfodol Ysgol Llansteffan.

Mae adroddiad ar foderneiddio addysg yn y sir yn cynnig y dylid cau Ysgol Llansteffan ar ddiwedd mis Awst 2026 ac Ysgol Y Fro, ger Cydweli, Ysgol Meidrim, i'r gorllewin o Gaerfyrddin, ac Ysgol Pontiets ar ddiwedd mis Rhagfyr 2026.

Fe fydd Cabinet y cyngor yn gwneud penderfyniad ar yr argymhellion ar 17 Tachwedd.

Arbedion ariannol

Mae adroddiad gan y cyngor yn nodi y byddai cau’r pedair ysgol yn arbed tua £342,064 y flwyddyn i’r awdurdod. Byddai hefyd yn arbed £30,915 pellach mewn costau canolog fel cymorth adnoddau dynol, y gwasanaeth cerddoriaeth a chynnal a chadw tiroedd.

Ar ben hynny gallai'r cyngor eu gwerthu am tua £695,000, yn ôl yr adroddiad, pe na bai unrhyw ddiddordeb corfforaethol na chymunedol yn yr adeiladau.

Mewn ymateb i’r cynnig yn yr adroddiad, dywedodd Ffred Ffransis ar ran Rhanbarth Caerfyrddin o Gymdeithas yr Iaith bod yna beryg y gallai plant orfod mynychu ysgolion Saesneg eu hiaith pe bai’r ysgolion yn cau.

“Pwysleisiwn fod gyda chi benderfyniad difrifol i’w wneud,” meddai.

“Gofynnwn yn daer i chwi beidio cymeradwyo cynigion niweidiol hyn i’r Cabinet a gofyn i swyddogion i drafod eto erbyn mis Ionawr atebion amgen gyda llywodraethwyr a chyrff eraill.

“Mae'r cynigion yn ddi-angen gan fod ffigurau'r Cyngor ei hun yn rhagweld cynnydd yn y nifer o blant sy’n mynychu’r tair ysgol yn ardal Caerfyrddin dros y 4 blynedd nesaf." 

Niferoedd disgyblion

Mae gan Ysgol Llansteffan le i 62 o ddisgyblion ond dim ond wyth oedd ganddi, gan gynnwys un o oedran meithrin, pan gafodd ei hasesu y llynedd. 

Mae'n costio £18,545 y disgybl i'w haddysgu, yn ôl adroddiad y pwyllgor - mwy na thair gwaith y cyfartaledd gwladol o £5,480.

Roedd 30 o ddisgyblion yn yr ysgol yn 2021 a'r disgwyl yw y bydd y nifer yn gostwng i 18 ymhen pum mlynedd. 

Roedd gan Ysgol Y Fro 15 o ddisgyblion ym mis Ionawr eleni a chapasiti o 41. 

Cafodd ei rhoi mewn mesurau arbennig eleni yn dilyn arolygiad gan Estyn. 

Y cynllun yw i ddisgyblion drosglwyddo i Ysgol Y Dderwen.

Yn y cyfamser, roedd gan Ysgol Meidrim 31 o ddisgyblion ym mis Ionawr, gyda chapasiti o 54. 

Fel Ysgol Y Fro, mae hefyd mewn mesurau arbennig. 

Byddai disgyblion yn symud i Ysgol Griffith Jones yn Sanclêr pe bai'n cau.

Roedd gan Ysgol Pontiets 24 o ddisgyblion ym mis Ionawr a lle i 85. Bedair blynedd yn ôl, roedd 41 o bobl ifanc yn yr ysgol. 

Ysgol Pontiets yw'r unig un o'r pedair sydd dan fygythiad sydd ag arian dros ben, ond dywedodd adroddiad y cyngor fod ganddi "orwariant sylweddol yn ystod y flwyddyn" ac roedd yn debygol o symud i ddiffyg.