Mae ymchwiliad gan Newyddion S4C wedi darganfod nad oes rhaid oedi holl gynlluniau adeiladau ffyrdd newydd yng Nghymru, er i Lywodraeth Cymru gyhoeddi byddai mwyafrif yn cael eu hatal am y tro.

Yn mis Mehefin, fe gyhoeddodd Lee Waters AS, Dirprwy Weinidog dros Newid Hinsawdd, y byddai cynlluniau i adeiladu ffyrdd newydd yng Nghymru yn cael eu hoedi er mwyn cynnal adolygiad i'r prosiectau.

Wrth gyhoeddi’r newyddion, dywedodd Mr Waters fod angen “torri allyriadau carbon yn sylweddol”, a hynny drwy ystyried “pryd [y byddai] cynlluniau ffyrdd yn ateb cywir i broblemau'r dyfodol”.

Serch hynny, mae Newyddion S4C ar ddeall y gall rhai awdurdodau lleol barhau i ddatblygu cynlluniau ffyrdd, gan gynnwys yn sir Rhondda Cynon Taf.

Mae ffordd Porth Gogledd Cwm Cynon wrthi yn y broses penderfynu cynllunio. Yn ôl llefarydd ar ran Cyngor Rhondda Cynon Taf, mae disgwyl i’r broses barhau, oni bai i’r cyngor “dderbyn cyfarwyddyd penodol gan Lywodraeth Cymru i atal y gwaith”.

Mae Newyddion S4C wedi bod yn siarad â thrigolion yr ardal i ddarganfod mwy.

‘Cynllun angenrheidiol’

I rai o drigolion Llwydcoed, ger Aberdâr, mae’r datblygiadau am ffordd osgoi 1.2km wedi cael ei groesawu o’r dechrau.

Mae disgwyl i’r ffordd gychwyn yn Aberdâr a'r bwriad fydd i weld Porth Gogledd Cwm Cynon yn cysylltu i gylchfan newydd yng Nghroes Fychan, gan sicrhau mynediad uniongyrchol i Gwm Cynon.

Image

Mae Vicki Cotter wedi byw ger priffordd Llwydcoed am 19 mlynedd. Ychydig flynyddoedd yn ôl, fe wnaeth tad Vicki ddioddef o ddamwain car y tu allan i’w thŷ.

Yn ôl Vicki, mae’r cynlluniau i greu'r ffordd yn “angenrheidiol” er lles ei phlant a’r genhedlaeth nesaf.

Dywedodd: “Y plant sy’n gorfod byw yn yr ardal yma, yn y pentref yma, ar y rhewl yma ac oes mae hwnna’n gallu gwella gan gael rhewl newydd sy’n osgoi mynd trwy Llwydcoed – gorau byd.

“Mae’r heol yn mor, mor, mor brysur.

 “Mae rhywbeth gorfod cael ei wneud neu bydd mwy o ddamweiniau yn digwydd a falle plentyn fydd e yn y diwedd.”

‘Difrod yn debyg i Chernobyl’

Ond, mae gwrthwynebiad llwyr wedi bod gan rai ymgyrchwyr o bentrefi gerllaw, a hynny am resymau amgylcheddol. 

Mae Non Thomas o Benderyn yn aelod i’r grŵp ymgyrchu Atal Porth Gogledd Cwm Cynon.

Yn ôl Non, byddai adeiladu’r ffordd newydd yn difrodi’r ardal mewn cyfnod o “argyfwng amgylchedd.”

Image

Yn ôl yr ymgyrch, bydd disgwyl i waith adeiladu’r ffordd rhyddhau 45,000 o dunelli o garbon ac fe fyddai mwy o ddifrod amgylcheddol ar gynefinoedd bywyd gwyllt prin yn sgil y datblygiad.

Mae Ms Thomas yn pryderu y byddai’r ffordd newydd yn tarfu ar safleoedd naturiol a fywyd gwyllt sydd o bwys yn yr ardal.  

“‘Yn ni di gweld yn barod ble maen nhw yn gwellhau’r heol Pennau’r Cymoedd, gymaint o goed sydd wedi cael ei torri lawr, ac mae pobl wedi cymharu e gyda Chernobyl,” dywedodd wrth Newyddion S4C.

“Dychmygwch hwn fel Chernobyl, a ‘na beth sydd mynd i ddigwydd os ‘yn ni caniatáu i’r heol hyn mynd ymlaen.”

‘Dim i atal cynlluniau’r ffordd’

Mae Aelod Senedd Llafur dros Gwm Cynon, Vikki Howells, yn sefyll ochr yn ochr â rhai o drigolion Llwydcoed.

Fe gadarnhaodd Ms Howells fod y cynlluniau i adeiladu Porth Gogledd Cwm Cynon yn parhau, gan ddadlau ei fod yn “gynllun hanfodol” i bobl yn Llwydcoed, Aberdâr, a Phenywaun.

Yn ôl yr Aelod Seneddol, does dim i atal cynlluniau'r ffordd rhag parhau drwy’r broses cynllunio, ac mae disgwyl i bwyllgor cynllunio drafod ei ddyfodol ymhen ychydig o fisoedd.

Dywedodd Ms Howells: “Rwy’n hyderus ni fydd [yr Adolygiad Ffyrdd] yn effeithio ar adeiladwaith Porth Gogledd Cwm Cynon oherwydd mai disgwyl i waith adeiladu cychwyn yn 2023.

“Cyhyd a bod Cyngor Rhondda Cynon Taf yn prosesu’r cynlluniau nawr, fel yr ydynt yn bwriadu gwneud, pe bai i’w cael ei gymeradwyo – mi fydd hynny’n cynllun fydd yn barod i’w mynd.”

‘Blaenoriaethu’r fro Llafur’

Ond, yn ôl un o aelodau blaenllaw'r Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar AS, mae’r hyn sydd yn digwydd yn enghraifft o “wleidydda camarweiniol” gan y Llywodraeth ym Mae Caerdydd.

Dywedodd yr Aelod Seneddol dros Ogledd Clwyd: “Mae’n glir bod ‘na pork-barrel politics yng Nghymru.

“Nad yw Llywodraeth Cymru yn blaenoriaethu unrhyw brosiect yn ogledd o Ferthyr Tudful ar hyn o bryd, ac mae ‘na lawer o bobl dros ogledd Cymru yn flin ac yn siomedig gyda gweinidogion Llafur sydd wedi bod yn aneglur gyda’u cynlluniau.”

Image

Fe ofynnodd Newyddion S4C am gadarnhad gan Lywodraeth Cymru ynglŷn â’r bwriad i barhau gyda chynlluniau ffyrdd. Mewn ymateb, dywedodd llefarydd ar ran y llywodraeth y bydd adroddiad yn amlinellu’r cynlluniau a fydd yn cael eu heffeithio gan yr Adolygiad Ffyrdd.

Ychwanegodd: “Ar ôl i'r Cadeirydd a'r panel Adolygiad Ffyrdd gael eu penodi, byddant yn darparu adroddiad cychwynnol yn nodi pa gynlluniau sydd o fewn a'r tu allan i gwmpas yr adolygiad.

“Wrth gynnal yr adolygiad hwn, byddwn yn gallu ail-ffocysu ein buddsoddiad am drafnidiaeth ym mhob rhan o Gymru i gefnogi mwy o bobl i wneud dewisiadau gwyrdd ac iach wrth iddyn nhw deithio.”