Newyddion S4C

Cymorth i farw: Beth sydd yn y bil a phwy sy'n gymwys?

12/11/2024

Cymorth i farw: Beth sydd yn y bil a phwy sy'n gymwys?

Mae'r cynnig i roi'r hawl i bobol sydd â salwch terfynol yng Nghymru a Lloegr ddod â'u bywyd i ben wedi cael ei drafod ers misoedd.

Nawr, mae'r Bil Cymorth i Farw wedi cael ei gyhoeddi'n llawn, gan fanylu ar y broses a'r mesurau diogelu sy'n cael eu cynnig.

Ond beth yn union yw'r manylion a phwy allai gymhwyso? 

Beth yw cymorth i farw ?

Yn ôl ymgyrchwyr sydd eisiau gweld newid, mae cymorth i farw yn caniatáu i berson sydd â chyflwr nad oes modd gwella ohono i ddewis pryd y maent yn dymuno marw, os yw eu dioddefaint yn annioddefol.  

Maen nhw'n dadlau bod gan bobol sy'n marw'r hawl i ddewis amodau eu marwolaeth.  

Ond mae grwpiau eraill yn ymgyrchu yn erbyn hynny, gan ddadlau mai dynladdiad gyda chymorth yw hynny. Maen nhw o'r farn y dylid rhoi'r pwyslais ar hybu mwy o gymorth diwedd oes, yn hytrach na newid unrhyw gyfraith.  

Beth yw'r gyfraith bresennol ?

Mae cynorthwyo rhywun i farw wedi ei wahardd yng Nghymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon, gydag uchafswm o 14 blynedd mewn carchar.  

Dyw rhoi cymorth i farw ddim yn drosedd swyddogol yn yr Alban, ond mae cynorthwyo rhywun i farw yn golygu y gallai person gael ei gyhuddo o lofruddiaeth.

Gallai unrhyw un sy'n helpu rhywun i deithio dramor i farw mewn gwlad lle mae cymorth i farw yn gyfreithlon, fel y Swistir a Chanada, gael eu herlyn.

Pwy fydd yn gymwys i gael cymorth i farw?

Bydd oedolion sydd yn dioddef o salwch terfynol y disgwylir iddynt farw o fewn chwe mis yn gymwys ar gyfer cael cymorth i farw. 

Mae'n rhaid i’r person fod yn ei iawn bwyll i wneud penderfyniad am ddod â'u bywyd i ben. Rhaid iddyn nhw fynegi dymuniad "clir, sefydlog a gwybodus" a hynny heb orfodaeth na phwysau. Nid yw'r Bil yn cynnwys anabledd a salwch meddwl fel meini prawf. 

Os caiff y Bil ei basio, dim ond trigolion parhaol Cymru a Lloegr sydd wedi cofrestru gyda meddyg teulu am o leiaf 12 mis fydd yn gymwys.

Beth fydd y broses?

Mae'n rhaid i'r person wneud dau ddatganiad ar wahân o'i ddymuniadau, ac mae'n rhaid eu llofnodi a'u tystio. Gallant newid eu meddwl unrhyw bryd. 

Mae'n rhaid i ddau feddyg annibynnol fod yn fodlon bod y person yn gymwys, ac os oes angen, ymgynghori ag arbenigwyr ynglŷn â gallu meddyliol yr unigolyn. 

Yna bydd barnwr yr uchel lys yn gwrando ar y cais. Ni all y farwolaeth ddigwydd am 14 diwrnod arall oni bai bod y person ar fin marw o salwch.

Mae'n rhaid i'r claf gymryd y feddyginiaeth sy'n diweddu ei oes ei hun. Ni all meddyg na neb arall ei roi.

A fydd mesurau diogelu o dan y Bil?

O dan y ddeddfwriaeth arfaethedig, bydd yn anghyfreithlon i orfodi neu roi pwysau ar rywun i ddewis cymorth i farw. Gallai unrhyw un sy'n gwneud hynny wynebu hyd at 14 mlynedd yn y carchar.

Pwy sy'n cynnig y Bil?

Mae'r Bil wedi cael ei gynnig gan AS Llafur Kim Leadbeater.

Mae disgwyl i ddadl a phleidlais gyntaf gael eu cynnal ar 29 Dachwedd. Dim ond i Gymru a Lloegr y byddai’r Bil yn berthnasol.

Os bydd y Bil yn pasio’r cam cyntaf yn Nhŷ’r Cyffredin, bydd yn mynd i gyfnod pwyllgor lle gall ASau gyflwyno gwelliannau.

Yna bydd yn wynebu craffu pellach a phleidleisiau yn Nhŷ’r Cyffredin a Thŷ’r Arglwyddi.

Pryd fyddai unrhyw gyfraith newydd yn dod i rym?

Mae Ms Leadbeater wedi awgrymu na fyddai deddf newydd yn dod i rym am ddwy i dair blynedd arall.

Llun: Lucy North / PA

 

Newyddion diweddaraf

Mae'r wefan hon yn defnyddio cwcis i sicrhau eich bod chi'n cael y profiad gorau ar ein gwefan.