Newyddion S4C

Ffermwyr yn Sir Gâr ‘yn gwrthod gadael cwmni peilonau’ ar eu tir

Cled Richards

Mae rhai ffermwyr yn Sir Gâr wedi dweud eu bod nhw’n gwrthod rhoi mynediad i'w tir i gwmni sy’n gobeithio codi peilonau yno.

Mae cwmni Green GEN Cymru yn gobeithio gwneud arolwg o’r tir ar lwybr arfaethedig 60 milltir y peilonau rhwng Fforest Glud ger Llandrindod ac isbwerdy ger Caerfyrddin.

Ond dywedodd dau ffermwr nad oedden nhw’n gadael y cwmni ar eu tir i wneud y gwaith a bod tirfeddianwyr eraill yn yr ardal yn gwneud yr un fath â nhw.

Dywedodd Dyfan Walters, sy’n gyd-gadeirydd Grŵp Peilonau Llanymddyfri, na fyddai yn caniatau Green GEN Cymru na’u cydweithredwyr ar ei fferm ger y dref.

Byddai rhoi'r ceblau dan y ddaear yn lleddfu pryderon ffermwyr, meddai.

“Mae’r mwyafrif llethol wedi gwrthod mynediad, gan wybod yn iawn efallai y bydd angen mynd i’r llys yn y pen draw,” meddai. 

“Rwy’n meddwl bod hynny’n dangos cryfder teimladau pobl. Dydw i ddim yn meddwl y byddai'n beth da i Green GEN fynd â 300 o ffermwyr i'r llys.

“Rydyn ni wedi cynnig cydweithio â nhw i roi'r ceblau o dan ddaear.”

Nid yw Green GEN Cymru wedi awgrymu eu bod nhw eisiau mynd a ffermwyr i’r llys, ac maen nhw’n dweud eu bod nhw’n cynnig cwrdd â thirfeddianwyr i drafod eu pryderon.

Mae’r cwmni wedi dweud y byddai claddu'r ceblau yn costio saith i 10 gwaith cymaint â’r peilonau.

Dywedodd Dyfan Walters nad oedd yn credu y byddai rhoi'r ceblau dan ddaear mor gostus ag oedd y cwmni yn ei awgrymu. “Ond dy’n ni ddim yn arbenigwyr yn y maes.”

“Ry’n ni’n deall bod angen i ni ddefnyddio llai o danwydd ffosil a dod o hyd i ffynonellau ynni eraill. 

“Ond mae amaethyddiaeth a thwristiaeth yn fewnbynnau economaidd allweddol yn yr ardal hon.

“Byddai’n llawer gwell gennym ni ei chadw’n brydferth.”

Dywedodd cynghorydd Llanymddyfri, Handel Davies, ei fod ar ddeall bod y gwrthwynebiad “bron yn unfrydol” oherwydd nad oedd yn ymddangos bod gosod ceblau o dan y ddaear drwy aredig wedi ei ystyried o ddifrif.

Y canfyddiad, meddai, oedd na fyddai’r gymuned yn elwa o'r prosiect. 

“Mae angen budd sylweddol y mae modd ei adnabod yn lleol,” meddai.

Image
Dim peilonau
Llun gan Dylan Walters

‘Penderfyniad cywir’

Dywedodd y ffarmwr Cled Richards (prif lun ar y dde), sy’n aelod o grŵp ymgyrchu lleol, nad oedd e chwaith wedi caniatáu i Green GEN Cymru ymweld â’i dir ger Llanarthne.

“Byddwn ‘n dweud nad yw’r mwyafrif o dirfeddianwyr yn caniatáu mynediad,” meddai. “Byddwn i’n dweud bod gwrthwynebiad cryf i’r peilonau.

“Os yw (gosod ceblau o dan y ddaear drwy aredig) yn ddrytach na pheilonau, mae’n dal i fod yn brosiect hirdymor,” meddai. 

“Weithiau mae costau cyfalaf uwch ond dyna’r penderfyniad cywir. 

“Maen nhw’n gwmni preifat, fe ddylen nhw wneud y penderfyniad cywir, ei dderbyn ac ysgwyddo’r baich ariannol dros gyfnod hirach o amser.”

Mae cwmni gosod ceblau drwy aredig o Sir Gaerfyrddin, ATP, wedi gosod llinellau pŵer tanddaearol yn yr Iseldiroedd, yr Alban a Lloegr.

Dywedodd ATP nad oedden nhw eisiau datgelu costau am resymau masnachol, ond bod y costau yn is nag ydoedd yn y gorffennol.

“Mae costau ac effaith yr hen ddull o greu ffos agored yn sylweddol uwch na’r dull o osod ceblau o dan y ddaear drwy aredig/ddrilio,” meddai’r cwmni.

Image
Peilonau
Llun o'r math o beilonau y byddai Green GEN Cymru yn eu defnyddio

‘Cyfuniad’

Mae Green GEN Cymru, sy’n gwmni o Gaerdydd, wedi dweud eu bod nhw wrthi’n asesu ymatebion i ail ymgynghoriad ar y prosiect £500m. 

Yna byddant yn llunio cynllun terfynol a datganiad amgylcheddol drafft, a fydd hefyd yn destun ymgynghoriad, cyn cyflwyno cais i weinidogion Cymru am ganiatâd. 

Dywedodd y cwmni byddai cronfa buddsoddi gymunedol yn rhan o'r cynllun, er budd y rhai sydd agosaf at y seilwaith a'r cymunedau ar hyd y llwybr.

Dywedodd y cwmni hefyd eu bod nhw’n ystyried “pob opsiwn” ar gyfer gosod y ceblau trydan ac y bydd “cyfuniad o dechnolegau'n cael eu defnyddio”.

“Bydd y dyluniadau terfynol ar gyfer pob prosiect penodol yn cynnwys cymysgedd o seilwaith a fydd yn cael ei ystyried ar sail adborth cymunedol, tirwedd, amgylchedd, defnydd tir, gweithredu a chynnal a chadw, y pŵer sy’n cael ei drosglwyddo ar draws y rhwydwaith, yn ogystal â chos,” medden nhw.

“Mae tystiolaeth ar draws y diwydiant yn awgrymu bod gosod ceblau tanddaearol yn llawer mwy costus ac rydym yn nodi ac yn croesawu adolygiad Llywodraeth Cymru ar y pwnc.”

O ran mynediad tir, dywedodd y cwmni: “Mae arolygon tir yn hanfodol i sefydlu’r holl gyfyngiadau ar hyd y llwybr gan gynnwys amodau amgylcheddol yn ogystal â thir ar gyfer peirianneg gosod ceblau uwchben ac yn danddaearol. 

“Hoffai Green GEN Cymru ymgysylltu’n wirfoddol â thirfeddianwyr ac felly rydym ni a’n hasiantau tir allanol wedi bod wrthi’n trafod cytundebau gwirfoddol gyda thirfeddianwyr ers dechrau 2023.

“Yn anffodus nid ydym wedi llwyddo i ddod i gytundebau gwirfoddol gyda’r holl dirfeddianwyr, ac o ganlyniad mae rhai wedi derbyn hysbysiad statudol yn ddiweddar o dan adran 172 o’r Ddeddf Tai a Chynllunio.”

Newyddion diweddaraf

Mae'r wefan hon yn defnyddio cwcis i sicrhau eich bod chi'n cael y profiad gorau ar ein gwefan.