Mae'r cyfansoddwr a'r cyfarwyddwr Endaf Emlyn wedi siarad am y tro cyntaf am ei iselder yn fachgen ifanc, a hynny yn ei hunangofiant 'Salem a Fi'.

Mae'r hunangofiant wedi cael ei gyhoeddi i ddathlu hanner canmlwyddiant ers rhyddhau ei record Salem. 

Mae'r gyfrol yn edrych yn ôl ar ei fagwraeth ym Mhwllheli yn ogystal â'r newidiadau mawr yng Nghymru dros y degawdau yn sgil sefydlu S4C a labeli recordio Cymraeg, 

Mae Endaf Emlyn hefyd yn siarad yn gyhoeddus am y tro cyntaf am ei iselder yn ifanc er mwyn annog dynion eraill i siarad mwy am iechyd meddwl. 

Dywedodd: "Mi oedd hwn yn gyfnod anodd iawn i mi a bu farw fy mam yn fuan wedyn. Tua’r un adeg, mi wnaeth fy nwy chwaer fawr, Mari a Shân, adael cartref a dim ond fi a Nhad oedd ar ôl – dau ar goll mewn tŷ gwag a di-gysur.

"Roedd o’n siŵr o fod yn unig a digalon fel finnau. Ond fyddai run ohonom wedi mentro ymagor i sôn am hyn.”

Symudodd i lawr i Gaerdydd ar ôl cwblhau Lefel A er mwyn gwneud cwrs ymarfer dysgu, ac o fewn wythnosau o fod yn y coleg, fe gafodd dabledi iselder gan y meddyg.

"Yn araf, mi ddos nol ata fi fy hun, ond mi oedd hwn yn gyfnod tywyll yn fy mywyd ac mi fyswn i wir yn annog dynion, hen ac ifanc, i drafod eu teimladau gyda theulu neu ffrindiau agos – ac i fynd i weld y meddyg," meddai.

“Doedd dim digon o hynny yn digwydd pan oeddwn i yn ifanc, ac mae’n beryg fod hynny dal yn wir heddiw.”

Mae'r hunangofiant hefyd yn trafod ei ddyddiau cynnar yng Nghaerdydd cyn symud i Lundain i chwilio am label recordio. 

Ychwanegodd: "Doedd ‘na ddim llawer o recordiau canu poblogaidd Cymraeg bryd hynny a doedd na chwaith ddim llawer o labeli yn cyhoeddi cerddoriaeth Gymraeg.

“Felly, yn 1970, mi es i Lundain gyda thâp chwarter modfedd yn fy llaw, gyda’r gobaith o ennill fy mara menyn fel cyfansoddwr caneuon."

Wedi cyfnod o recordio caneuon yn Abbey Road, sylweddolodd yn eithaf buan ei fod yn mwynhau cyfansoddi caneuon yn y Gymraeg yn llawer mwy. 

Bydd Salem a Fi allan ar 25 Hydref.