Fe allai Bangor, Aberconwy ac Ynys Môn ddod yn un etholaeth fel rhan o gynllun ar gyfer creu ffiniau newydd i etholaethau Senedd Cymru.

Fe wnaeth Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru rannu ei syniadau cychwynnol ar gyfer etholaethau newydd ddydd Mawrth. Bydd ymgynghoriad pedair wythnos i gasglu barn y cyhoedd am yr awgrymiadau yn cael ei gynnal drwy fis Medi.

Mae'r cynnig i gynnwys Bangor, Aberconwy ac Ynys Môn yn un etholaeth ymysg y cynigion am 16 o etholaethau newydd allai ddisodli’r 40 etholaeth a phum rhanbarth presennol.

Os caiff y cynnig ei gymeradwyo, byddai'r etholaethau newydd yn dod i rym yn awtomatig yn etholiad y Senedd yn 2026, a byddai chwech AS yn cael eu hethol o bob etholaeth newydd.

Byddai hyn yn creu 96 Aelod o'r Senedd i gyd felly.

Bydd yr aelodau yn cael eu dewis trwy gynrychiolaeth gyfrannol, sydd yn cael ei ddefnyddio ar hyn o bryd ar gyfer rhestrau rhanbarthol y Senedd yn unig.

Dyma'r 16 etholaeth sydd wedi eu cynnig gan y Comisiwn:

1. Bangor, Aberconwy ac Ynys Môn
2. Clwyd
3. Alun, Glannau Dyfrdwy a Wrecsam
4. Dwyfor Meirionnydd, Maldwyn a Glyndŵr
5. Ceredigion a Sir Benfro
6. Sir Gaerfyrddin
7. Gorllewin Abertawe a Gŵyr
8. Aberhonddu, Maesyfed, Castell-nedd a Dwyrain Abertawe
9. Aberafan Maesteg, Rhondda ac Ogwr
10. Merthyr Tudful, Aberdâr a Phontypridd
11. Blaenau Gwent, Rhymni a Chaerffili
12. Sir Fynwy a Thorfaen
13. Casnewydd ac Islwyn
14. Dwyrain a Gogledd Caerdydd
15. Gorllewin Caerdydd, De a Phenarth
16. Bro Morgannwg a Phen-y-bont

Image

Dywedodd y Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru bod angen iddynt greu'r etholaethau drwy baru 32 etholaeth seneddol y DU yng Nghymru "gan sicrhau bod pob etholaeth yn ffinio â’r un y mae wedi’i pharu â hi."

Sut penderfynwyd ar y ffiniau newydd?

Wrth benderfynu ar yr etholaethau newydd dywedodd y Comisiwn eu bod nhw yn ystyried y modd o deithio trwyddynt.

Er enghraifft, nid oedd y Comisiwn wedi ystyried Ynys Môn a Dwyfor Meirionnydd fel un etholaeth gan nad oes modd teithio o un i'r llall ar y ffordd heb orfod mynd i mewn i Fangor Aberconwy.

Roedden nhw hefyd yn ystyried cysylltiadau lleol fel hanes ardal a'r Gymraeg wrth osod yr etholaethau.

Mae'r Comisiwn wedi agor ymgynghoriad pedair wythnos er mwyn derbyn adborth a chlywed barn pobl ledled Cymru am yr etholaethau a'u henwau.

"Pobl leol sydd yn y sefyllfa orau i roi cyngor ar yr enwau ar gyfer eu hardal ac mae'r Comisiwn yn parhau i fod yn agored iawn i ddiwygio'r enwau arfaethedig yn ogystal â'r parau arfaethedig," medden nhw.

Daw’r cyfnod ymgynghori cychwynnol i ben ar 30 Medi, a bydd y Comisiwn yn cyhoeddi ei adroddiad ar y cynigion ym mis Rhagfyr 2024.

Bydd cyfnod ymgynghori arall o bedair wythnos yn rhedeg i Ionawr 2025 hefyd.

Mae disgwyl i'r etholaethau terfynol gael eu cyhoeddi ym mis Mawrth 2025.

Image

'Cam pwysig'

Mae Prif Weithredwr Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru, Shereen Williams MBE yn annog pobl i leisio'u barn yn yr ymgynghoriad.

“Mae heddiw yn gam pwysig iawn yn y daith tuag at ddiwygio’r Senedd.

“Yn etholiad 2026, bydd ein senedd genedlaethol yn cael ei hethol gan ddefnyddio system hollol newydd, gydag etholaethau cwbl newydd."

Ychwanegodd: “Mae’r Comisiwn yn hyderus bod ein cynigion cychwynnol yn gam cyntaf da iawn i greu 16 o etholaethau Senedd newydd Cymru, ond gwyddom o brofiad bod y prosesau hyn bob amser yn cael eu cryfhau pan fyddwn yn clywed gan y cyhoedd.

“Felly rydym yn annog pawb yn gryf i rannu eu barn gyda ni, boed yn cefnogi neu’n gwrthwynebu’r cynigion, fel y gallwn fynd ymlaen i gryfhau’r map ymhellach cyn yr etholiad nesaf.”