Mae cyfnod cloddio chwarel lechi yng Ngwynedd a ddefnyddiwyd i guddio gwaith celf amhrisiadwy yn ystod yr Ail Ryfel Byd wedi ei ymestyn.

Cytunodd swyddogion cynllunio Cyngor Gwynedd i amrywio amodau i ganiatáu i waith barhau ar safle Chwarel Manod yn Llan Ffestiniog tan 2048.

Dywedodd cais cynllunio a gyflwynwyd i'r cyngor fod “digon o lechi wrth gefn ar ôl yn y chwarel i gynnal cynhyrchiant” tan y dyddiad hwnnw.

Mae'r chwarel, a elwir bellach yn Chwarel Cwt y Bugail, yn cael ei rhedeg gan is-gwmni Grŵp Breedon, Welsh Slate.

'Galw mawr'

Dywedodd yr ymgeisydd Shaun Denny wrth bwyllgor cynllunio Cyngor Gwynedd ddechrau'r wythnos bod “galw mawr” o hyd am lechi Cymreig.

Dywedodd y byddai derbyn y cais yn “caniatáu i’r chwarel gynyddu gwariant”, ac felly’n “cynyddu’r nifer o lechi y gellir eu gwerthu” ac yn helpu i ddarparu mwy o “swyddi medrus i’r ardal”.

Dywedodd y byddai hefyd yn helpu’r safle diwylliannol a threftadaeth o bwysigrwydd cenedlaethol drwy warchod ei “hanes a’i le yn y gymuned” ac yn caniatáu amser i gofnodi olion yr oriel a ddefnyddiwyd fel cyfleuster storio celf yn ystod yr Ail Ryfel Byd.

Image

Mynegodd aelodau’r pwyllgor cynllunio eu cefnogaeth i’r diwydiant traddodiadol Cymreig gan ddilyn argymhellion swyddogion i ganiatáu’r cais gydag amodau.

Disgrifiodd dogfennau cynllunio sut y gwnaeth y llywodraeth adeiladu “cyfleuster storio arbenigol a chyfrinachol” yn y twneli islaw Manod yn 1940.

Fe'i defnyddiwyd i gadw gweithiau celf yn ddiogel - gwaith a ddaeth yn bennaf o'r Oriel Genedlaethol yn Llundain.

Anghysbell

Dewiswyd Manod oherwydd ei agosrwydd at y rheilffordd, ac roedd hefyd yn anghysbell, gyda dim ond ffordd fynydd droellog i'w chyrraedd.

Erbyn haf 1941 roedd casgliad yr Oriel Genedlaethol wedi'i storio'n ddiogel yn y cyfleuster tanddaearol a bu yno am bedair blynedd, yn ôl yr adroddiad cynllunio.

Yn ôl adroddiad Cotswold Archaeology, “dechreuodd paentiadau gyrraedd o Awst 12, 1941, gyda chwblhau'r gwaith cludo 2,200 o luniau erbyn mis Medi, 1941.”

Nododd yr adroddiad hefyd fod y gofod tanddaearol yn cael ei ddefnyddio gan y Teulu Brenhinol ar gyfer storio'r casgliad brenhinol yn ddiogel, gyda darluniau gan Leonardo, Holbein, Claude a Michelangelo i gyd wedi'u hanfon i Manod.