Ar ddiwrnod Sioe Laeth Cymru yng Nghaerfyrddin, mae Undeb NFU Cymru yn rhybuddio bod ffermwyr llaeth yn wynebu dyfodol ansicr, ac yn galw ar Lywodraeth Cymru i gefnogi'r diwydiant. 

Mae amgylchiadau heriol y farchnad wedi achosi i brisiau llaeth ostwng 30% ar gyfartaledd ers dechrau’r flwyddyn, yn ôl yr undeb.  

Mae NFU Cymru yn dweud bod ffermwyr yn derbyn 15c yn llai am bob litr o laeth o gymharu â chyfnod y Nadolig y llynedd, gyda sawl ffermwr yn derbyn prisiau am eu llaeth sy’n llai na chost cynhyrchu

Mae nifer o ffermwr wedi son wrth yr undeb bod cynlluniau presennol Llywodraeth Cymru – gan gynnwys cynlluniau plannu coed - yn debygol o gyfyngu ar gynhyrchiant llaeth. 

Mae hynny yn ei gwneud hi’n amhosib i ffermwyr ymrwymo i’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, medd yr Undeb.

Ond mae Llywodraeth Cymru yn dadlau eu bod yn buddsoddi yn helaeth yn y sector ac yn pwysleisio bod cynlluniau plannu coed yn un elfen o'r cynllun ffermio cynaliadwy.  

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru "Y prif fygythiad i gynhyrchu bwyd yn gynaliadwy yw newid hinsawdd, ac mae plannu coed yn un o nifer o fesurau y gall ffermwyr eu cymryd i chwarae eu rhan i sicrhau dyfodol cynaliadwy."

Ond yn ôl Cadeirydd NFU Cymru, Aled Jones: “Mae ffermwyr llaeth Cymru yn wynebu’r storm berffaith” mae’r diwydiant yn rhedeg ar sail ‘gobeithio fydd pethau’n gwella’ ac mae’r tanc yn goch. 

“Nid dyma’r ffordd iawn i redeg diwydiant. Mae’n edrych fel bod pob rhan arall o’r gadwyn fwyd yn pasio’r colledion i’r cynhyrchwyr, ac unwaith eto y ffermwyr sy’n wynebu’r risgiau. 

“Mae ffermio yn fusnes hir-dymor, ond nid yw’r marchnadoedd yn rhoi’r hyder i’n ffermwyr ni i wneud y penderfyniadau sy’n eu galluogi nhw i symud eu busnesau yn eu blaen. 

Mae cynhyrchu llaeth yng Nghymru yn werth bron i £850 miliwn i economi Cymru, ac yn cyfrif am bron i 40% o allbwn gros cynhyrchiant amaethyddol Cymru.

Mae mwy na 5,300 o bobl yn gweithio yn y diwydiant llaeth, yn eu plith Jâms Morgan sy'n ffermio ym mhentref Llandre yng ngogledd Ceredigion. Mae e o'r farn bod y diwydiant wedi dirywio dros y deuddeg mis diwethaf : “Dwi wedi colli 33% o pris llaeth fi ers y llynedd. Mae hwn yn gwymp sylweddol. 

"Ma prisie pethau i brynu wedi cwympo chydig bach ond dim i gymharu â beth ma' pris llaeth wedi cwympo. Ma pris llafur wedi mynd lan. Ma pris gwrtaith wedi cwympo ond ma' dal yn uchel i gymharu â blynyddoedd cynt. 

"Ma' pris olew wedi codi a egni lan. Ma' pris trydan a 'da ni wedi clymu mewn i pris plan llynedd a ma hwnnw yn uchel felly ma holl bethe yn rhoi pwysau arno ni ar faint ma’n costio i ni gynhyrchu.”

Dywedodd Jonathan Wilkinson, Cadeirydd Bwrdd Llaeth NFU Cymru: “Gyda phoblogaeth y byd yn cynyddu a’r galw am gynnyrch llaeth, mae ffermwyr llaeth Cymru mewn safle da i gyflenwi defnyddwyr ar draws y byd. 

“Er hyn, mae’r ansicrwydd a’r ddiffyg hyder yn ein sector yn herio gwytnwch y ffermwyr. 

“Mae’r Gweinidog Materion Gwledig wedi ymrwymo i bolisi amaethyddol yng Nghymru ar gyfer pob ffermwr ond rhaid i hwn gynnwys ffermwyr llaeth hefyd. 

“Rwy’n annog y Gweinidog i weithio gyda NFU Cymru i wrando ar ddiwydiant llaeth Cymru."

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i gefnogi ein ffermwyr a'n cymunedau gwledig i sicrhau dyfodol cynaliadwy. 

"Er enghraifft, rydym wedi blaenoriaethu cyllideb Cynllun y Taliad Sylfaenol 2023, sy'n parhau i fod yn £238m ac sy'n gwneud taliadau ymlaen llaw fel arfer, gyda mwy na £158m yn cael ei dalu i dros15,600 o fusnesau fferm ers 12 Hydref 2023. 

"Mae camau gweithredu i gefnogi cynhyrchu bwyd yn gynaliadwy, gwella bioamrywiaeth, a chryfhau'r economi wledig yn rhan o gynigion i ddylunio'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy. Mae hyn yn cynnwys meincnodi, profi pridd a gwella iechyd da byw a all wella perfformiad busnesau yn ogystal â lleihau costau ac allyriadau carbon.