Mae gwyddonwyr o Gymru wedi creu rhaglen AI sy’n rhybuddio am tswnamis.

Mae’r rhaglen deallusrwydd artiffisial yn gwrando ar sŵn y tonnau ar welwy’r môr er mwyn penderfynu a yw un o’r tonnau anferth, dinistriol ar y ffordd.

Y nod oedd datblygu technoleg a fyddai yn gallu dweud y gwahaniaeth rhwng daeargrynfeydd sy’n achosi twnsamis a rhai sydd ddim, medden nhw.

"Gall tsunamis fod yn ddigwyddiadau dinistriol iawn gan achosi colli bywyd enfawr,” meddai Dr Usama Kadri, Uwch-ddarlithydd Mathemateg Gymhwysol ym Mhrifysgol Caerdydd.

“Maen nhw’n gallu dinistrio ardaloedd arfordirol, gan arwain at effeithiau cymdeithasol ac economaidd sylweddol.”

‘Pwysig’

Ar hyn o bryd rhaid disgwyl nes bod y tswnami yn taro bwiau môr ond mae’r dechnoleg hwnnw’n araf a ddim bob tro’r gywir.

O ddefnyddio’r dechnoleg newydd mae’r wybodaeth yn cael ei gasglu gan feicroffonau tanddwr, o'r enw hydroffonau.

Gyda’r dechnoleg maen nhw wedi mesur 200 o ddaeargrynfeydd yn y Môr Tawel a Chefnfor India.

Dywedodd Dr Usama Kadri fod y hydroffonau yn casglu “gwybodaeth am ffynhonnell wreiddiol y digwyddiad tectonig” o “miloedd o gilometrau i ffwrdd o'r ffynhonnell hyd yn oed”.

"Mae hyn yn bwysig oherwydd gan nad yw pob daeargryn tanddwr yn achosi tswnamis."

Mae gwaith y tîm, sef rhagweld y perygl o tswnami, yn rhan o brosiect hirdymor i wella systemau rhybuddio peryglon naturiol ledled y byd.

Llun gan Arolwg Daearegol yr Unol Daleithiau (CC BY 2.0).