Mae’r Maen Tynged, carreg symbolaidd o'r Alban, yn cael ei gludo i Loegr am y tro cyntaf ers chwarter canrif ar gyfer seremoni coroni Brenin Charles III. 

Roedd y garreg - y Stone of Scone - yn rhan o seremonïau coroni'r Alban cyn goresgyniad teuluoedd brenhinol Lloegr ar y wlad, ond mae'r traddodiad o'i defnyddio er mwyn coroni yn parhau.

Mae gan y garreg hanes hir wedi iddi gael ei chipio gan Frenin Edward I o Loegr yn 1296.

Fe gafodd y garreg ei chanfod ar safle'r Uchel Allor yn Abaty Arbroath lle, ym 1320, datganwyd cenedligrwydd Albanaidd yn Natganiad Arbroath. 

Cafodd ei dwyn o Abaty Westminster gan grŵp o genedlaetholwyr o'r Alban ar ddiwrnod Nadolig yn 1950, mewn ymgais i'w hawlio eto ar gyfer pobl yr Alban.

Ar ôl i'r garreg gael ei dwyn yn 1950, cafodd ei dychwelyd i Abaty Westminster ar Ebrill 11, 1951.

Yn fwy diweddar fe'i cludwyd yn ôl i’r Alban yn 1996 yn dilyn penderfyniad y prif weinidog ar y pryd, John Major i'w dychwelyd i'w chartref hanesyddol. 

Hanes cymhleth

Wrth siarad am ei hanes cymhleth, dywedodd Yr Athro Ewen Cameron o Brifysgol Caeredin: “Roedd y Brenin Edward yn gwneud datganiad am statws yr Alban wrth ei chymryd. 

“Dywedodd un croniclwr taw pwrpas ei symud i Lundain oedd profi ‘teyrnas a ildiwyd ac a orchfygwyd’.

“Ni chafodd y myfyrwyr wnaeth gipio’r garreg eu dedfrydu er mwyn osgoi rhoi sylw i fudiad cenedlaetholgar yr Alban.

“Fe gafodd y garreg ei chludo yn ôl i Abaty Westminster – ei ‘lle traddodiadol’, yn ôl y prif weinidog, Churchill yn 1952 – mewn pryd i goroni’r Frenhines Elisabeth II."

Dyma fydd y tro cyntaf i aelod o’r teulu brenhinol gael ei goroni gyda’r garreg ers seremoni coroni'r Frenhines Elizabeth II yn 1953.

Llun: PA