Roedd "methiannau sylweddol" mewn ymateb dau gyngor sir yng Nghymru i gwynion gan denantiaid tai cymdeithasol am leithder a llwydni, yn ôl ombwdsmon.

Dywedodd swyddfa Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru eu bod wedi ymchwilio i gwynion yn erbyn Cyngor Caerdydd a Chyngor Sir y Fflint.

Roedd y cwynion yma wedi eu cyflwyno gan denantiaid tai cymdeithasol am leithder a llwydni yn eu cartrefi, yn ôl canfyddiadau dau adroddiad newydd.

'Effaith ddinistriol'

Mae'r adroddiad cyntaf yn nodi bod Cyngor Caerdydd wedi methu sawl cyfle dros bron i bedair blynedd i ymchwilio'n briodol ac i ddatrys achosion gollyngiad dŵr, lleithder a llwydni helaeth, gan gael "effaith ddinistriol" ar yr achwynydd, Ms C a'i theulu.

Mae'r ail adroddiad yn ymwneud â methiannau gan Gyngor Sir y Fflint i ymateb yn briodol i adroddiadau niferus am leithder a llwydni, gan adael y tenant Miss Y a'i phlant i fyw am bum mis mewn "amodau annerbyniol".

Dywedodd Cyngor Caerdydd eu bod yn "ymddiheuro’n ddiamod" a'u bod eisoes wedi cyflwyno rhaglen wella i fynd i'r afael â chwynion.

Mae Cyngor Sir y Fflint hefyd wedi ymddiheuro gan ddweud eu bod bellach wedi rhoi prosesau ar waith i ddelio gydag unrhyw bryderon.

Dywedodd Michelle Morris yr Ombwdsmon bod amodau byw o'r fath yn cael effaith "ddinistriol" ar fywydau tenantiaid.

"Dylai cartref fod yn lle heddychlon a diogel, ond i'r bobl a ddaeth â'r cwynion hyn atom, daeth eu cartrefi yn berygl," meddai.

"Mae effeithiau lleithder a llwydni ar iechyd wedi'u dogfennu'n dda, ond mae eu heffaith ar fywyd teuluol yr un mor ddinistriol."

Ychwanegodd: "Rwy'n gobeithio y bydd profiadau Ms C a Miss Y yn atgoffa landlordiaid cymdeithasol ledled Cymru o'r effeithiau dynol a allai fod yn ddinistriol o ganlyniad i ymatebion hwyr ac annigonol i adroddiadau am ddiffyg atgyweirio neu leithder a llwydni."

Y gŵyn yn erbyn Cyngor Caerdydd

Roedd Ms C wedi cwyno am gyflwr yr eiddo yr oedd yn ei rentu gan Gyngor Caerdydd.  

Dywedodd nad oedd y cyngor wedi ymateb na gweithredu yn briodol ac mewn modd amserol ar adroddiadau am ollyngiadau dŵr a lleithder a llwydni helaeth.

Cwynodd hefyd nad oedd y cyngor wedi cynnal gwaith atgyweirio mewn modd amserol nac wedi gwneud ymdrechion rhesymol i ddarparu llety arall i'w theulu, ar ôl i'r eiddo gael ei nodi fel un nad oedd yn addas i bobl fyw ynddo.

Daeth yr Ombwdsmon i'r casgliad fod y cyngor yn ymwybodol o bresenoldeb lleithder a llwydni ym mis Ebrill 2021 a bod Ms C wedi gwneud sawl adroddiad dros sawl blwyddyn am ollyngiad dŵr sylweddol o’r ystafell ymolchi a achosodd ddifrod i nenfwd y gegin.  

Erbyn mis Mawrth 2024 roedd yr eiddo wedi mynd i gyflwr ofnadwy.

Fe wnaeth Ms C a dwy o’i merched dreulio misoedd yn byw mewn "amodau anaddas" gyda’i mam oedrannus.

Gwnaeth yr Ombwdsmon nifer o argymhellion, a derbyniodd y cyngor bob un ohonynt. 

Roedd y rhain yn cynnwys ymddiheuro i Ms C a thalu iawndal o £3,000 iddi. 

Y gŵyn yn erbyn Cyngor Sir y Fflint

Roedd Miss Y wedi cwyno am y ffordd yr oedd ei landlord, Cyngor Sir y Fflint, wedi ymateb i adroddiadau am leithder a llwydni yn ei chartref, ac nad oeddent wedi cymryd camau priodol i ddarparu llety arall.

Daeth yr ymchwiliad i'r casgliad fod y cyngor wedi methu â nodi bod Miss Y wedi gwneud nifer o geisiadau atgyweirio ynghylch yr un mater.  

Roedd swyddogion wedi ymweld â chartref Miss Y ar sawl achlysur er mwyn mynd i'r afael â phroblemau newydd, tra bod ceisiadau atgyweirio blaenorol yn parhau i fod heb eu datrys. O ganlyniad cafodd nifer o gyfleoedd eu colli i nodi lleithder a llwydni, a chynnal gwaith i fynd i'r afael â hyn. 

Yn ôl yr adroddiad, ni weithredodd y cyngor mewn modd amserol unwaith yr oedd maint y gwaith a oedd ei angen i gartref Miss Y yn hysbys.  

Cafodd Miss Y a’i phlant eu gadael i fyw mewn "amodau annerbyniol" am bum mis ar ôl i'r cyngor ddod yn ymwybodol o leithder yn ei chartref. 

Gwnaeth yr Ombwdsmon nifer o argymhellion, a derbyniodd y Cyngor bob un ohonynt. 

Roedd y rhain yn cynnwys ymddiheuro i Miss Y a darparu £1,258 o iawndal ychwanegol am y gofid a’r dodrefn a’r eiddo coll, ar ben y £500 a gynigiwyd eisoes.

Nododd yr Ombwdsmon fod y cyngor eisoes wedi gwneud newidiadau i'w systemau i fynd i'r afael â rhai o'r methiannau.

'Cymryd y canfyddiadau o ddifrif'

Dywedodd llefarydd ar ran Cyngor Caerdydd: "Rydym yn cydnabod canfyddiadau ymchwiliad yr Ombwdsmon i'n Huned Cynnal a Chadw Ymatebol ac yn derbyn yn llwyr yr holl argymhellion a wnaed yn yr adroddiad.

"Roedd y gwasanaeth a ddarparwyd i ddeiliad y contract yn wael ac ymhell islaw'r safon rydym yn ei disgwyl. Rydym yn ymddiheuro’n ddiamod am hyn, ac am yr effaith a gafodd arni hi a'i theulu.

"Mae'r Uned Cynnal a Chadw Ymatebol yn gyfrifol am gynnal a chadw 14,200 o gartrefi cyngor ledled Caerdydd, gan gwblhau dros 4,000 darn o waith newydd bob mis. Yn ystod y cyfnod y cyfeiriwyd ato yn y gŵyn, roedd y gwasanaeth o dan bwysau digynsail."

Ychwanegodd: "Yn dilyn y pandemig roedd ôl-groniad sylweddol o waith atgyweirio a chynnydd sydyn yn y galw am waith brys. Ar yr un pryd, bu cynnydd sydyn yn nifer yr adroddiadau am leithder a llwydni, ac roedd angen rheolaeth fwy cymhleth ar lawer o achosion, gan ymestyn ein capasiti ymhellach."

Fe aeth ymlaen i ddweud bod y cyngor yn "cymryd canfyddiadau'r Ombwdsmon o ddifrif". 

"Er bod llawer o gynnydd wedi'i wneud, rydym yn cydnabod bod mwy y gellir ei wneud ac rydym yn parhau gyda'n rhaglen wella,"  meddai'r llefarydd.

Dywedodd Vicky Clark, prif swyddog tai a chymunedau Cyngor Sir y Fflint: "Rydym yn cydnabod canfyddiadau adroddiad yr Ombwdsmon ac yn derbyn, ar yr achlysur hwn, nad oedd ein hymateb yn bodloni’r safonau rydym wedi’u gosod ac yn eu disgwyl. 

"Ymddiheurwn yn ddiffuant i’r tenant am unrhyw straen ac anghyfleustra a achoswyd. Ers yr achos hwn, rydym wedi gwneud newidiadau i’r ffordd rydym yn ymateb i adroddiadau o leithder a llwydni. 

"Mae gennym bellach brosesau mewn lle i fonitro holl adroddiadau er mwyn sicrhau y delir gydag unrhyw bryderon yn effeithlon ac effeithiol."

Llun: Michelle Morris yr Ombwdsmon