Mae cannoedd wedi ymgasglu yn Eglwys Llandaf yng Nghaerdydd ddydd Gwener ar gyfer angladd Dafydd Elis-Thomas a fu farw yn 78 oed ym mis Chwefror.

Roedd yn gyn arweinydd Plaid Cymru fel AS, yn Arglwydd, ac ef oedd Llywydd, neu Lefarydd, cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol Cymreig pan agorodd yn 1999.

Fe wnaeth Prif Weinidog Cymru Eluned Morgan roi darlleniad yn ystod y gwasanaeth, gyda'i fywgraffydd Aled Eirug yn rhoi teyrnged iddo.

Roedd y canwr opera Gwyn Hughes Jones hefyd yn perfformio yn y gwasanaeth.

Ar ôl y gwasanaeth mae aeth hers Dafydd Elis-Thomas heibio i Senedd Cymru.

Mewn sylwadau a gyhoeddwyd cyn ei angladd dywedodd Eluned Morgan ei fod yn un “o gewri ein cenedl”.

“Dyn oedd yn angerddol tuag at ei wlad, yn angerddol tuag at yr iaith a diwylliant. Heb Dafydd dwi ddim yn meddwl bydden ni’n byw yn y Gymru ni’n byw ynddi heddiw.”

Image

Ei fywyd

Yn ffigwr blaenllaw ym myd gwleidyddiaeth Cymru am ddegawdau, cafodd Dafydd Elis-Thomas ei eni yng Nghaerfyrddin yn 1946.

Fe dreuliodd ei flynyddoedd cynnar yn Llandysul, Ceredigion, ac yna yn Llanrwst yn Nyffryn Conwy.

Fe arweiniodd Plaid Cymru rhwng 1984 a 1991, a gwasanaethu fel AS Meirionydd ac yna Meirionydd Nant Conwy rhwng 1974 a 1992.

Fe gafodd ei benodi i Dŷ’r Arglwyddi yn 1992.

Ef oedd Llywydd, neu Lefarydd, cyntaf y Cynulliad Cenedlaethol Cymreig pan agorodd yn 1999.

Gadawodd y blaid yn 2016, gan wasanaethu yn y pen draw fel gweinidog annibynnol yn llywodraethau Carwyn Jones a Mark Drakeford.

Fe wnaeth ymddeol o wleidyddiaeth rheng flaen yn 2021.

Roedd yn gadeirydd ar Fwrdd yr Iaith Gymraeg rhwng 1994 a 1999, ac roedd yn gyn-aelod o Gyngor Celfyddydau Cymru.

Roedd hefyd yn gadeirydd ar Sgrin Cymru rhwng 1992 a 1999.

Yn gyn-ddarlithydd, roedd yn gyn-Ganghellor a chadeirydd Cyngor Prifysgol Bangor.