Mae angen Gweinidog penodedig ar Gymru i fynd i'r afael â thlodi plant, yn ôl un o bwyllgorau’r Senedd.

Mae Pwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol y Senedd yn galw am benodi Gweinidog penodedig ar gyfer babanod, plant a phobl ifanc “er mwyn ymateb yn fwy cydlynol wrth fynd i'r afael â thlodi plant”.

Mewn adroddiad newydd, Amser rhoi diwedd ar dlodi plant: sut y gall Cymru wneud yn well, sy’n cael ei gyhoeddi ddydd Llun, mae’r pwyllgor yn argymell “adolygiad trylwyr o ddulliau Llywodraeth Cymru wrth iddi adolygu ei strategaeth ddrafft tlodi plant newydd".

Yn ôl y pwyllgor, mae’r ffigyrau diweddaraf yn dangos bod 28% o holl blant yng Nghymru yn byw mewn tlodi incwm cymharol. Dyna wyth plentyn mewn dosbarth o 30.

Dywedodd cadeirydd y pwyllgor Jenny Rathbone AS: “Mae mwy o blant a phobl ifanc yn byw mewn tlodi nag unrhyw grŵp oedran arall – rydyn ni angen rhoi diwedd ar dlodi plant.

“Does gan blant ddim reolaeth dros eu hamgylchiadau; mae'r caledi maen nhw'n ei wynebu yn cael ei orfodi arnyn nhw. Mae’r anghyfiawnder hwn yn un difrifol nad yw’n cyd-fynd ag unrhyw wlad sy’n honni ei bod yn hybu tegwch.

“Rhaid i Lywodraeth Cymru osod targedau heriol a realistig i’w hun a phenodi Gweinidog sydd â chyfrifoldeb penodol dros y prif ffactorau er mwyn lleihau tlodi plant.

“Rydym yn gwybod, o'r gwaith rhagorol a wnaed mewn gwledydd eraill, fod gofal plant ac addysg gynnar yn hanfodol ac rydym am i Lywodraeth Cymru wario arian ychwanegol yn darparu gofal plant cyson a fforddiadwy.”

Argymhellion

Mae adroddiad y pwyllgor yn nodi chwech argymhelliad clir i Lywodraeth Cymru “fynd i'r afael â thlodi plant yng Nghymru gyda’r nod o roi'r dechrau gorau mewn bywyd i bob plentyn.”

Mae’r argymhellion yn cynnwys:

• Penodi Gweinidog penodedig
• Gosod targedau clir
• Pwysigrwydd gofal plant

Mae'r pwyllgor yn galw am un Gweinidog i fod yn atebol am les ac hapusrwydd babanod, plant a phobl ifanc. Dylai'r rôl hon, medd y pwyllgor, gynnwys cyfrifoldeb cyffredinol am fynd i'r afael â thlodi plant a gweithredu hawliau plant, ynghyd â meysydd allweddol eraill fel gofal plant, addysg a chefnogi teuluoedd.

Mae'r adroddiad yn argymell y dylai Llywodraeth Cymru osod targedau dros dro a rhai hirdymor ar gyfer lleihau tlodi plant, gan ddysgu o'r gwaith a wnaed mewn gwledydd eraill fel yr Alban, Norwy a Seland Newydd.

Clywodd y Pwyllgor “dystiolaeth gref” gan weithwyr proffesiynol yn Norwy yn pwysleisio pwysigrwydd gofal plant ac addysg y blynyddoedd cynnar.

Dywedodd y pwyllgor: “Mae Llywodraeth y DU yn cynyddu gwariant ar ofal plant yn Lloegr ac felly bydd Llywodraeth Cymru yn cael cyllid ychwanegol.

“Mae'r Pwyllgor yn galw am ymrwymiad gan Lywodraeth Cymru i ariannu gofal plant cyson a fforddiadwy ac iddi ddatblygu cynlluniau ar gyfer gwneud hyn erbyn Gorffennaf 2024."

Ymateb

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: “Rydym yn mynd i’r afael â thlodi plant fel blaenoriaeth ac yn parhau i weithio gyda’n partneriaid tuag at Gymru lle gall pob plentyn, person ifanc a theulu ffynnu.

“Mae mwy na 3,000 o blant, pobl ifanc, teuluoedd a sefydliadau wedi cymryd rhan yn natblygiad y Strategaeth Tlodi Plant ddiwygiedig. Mae hyn wedi ein helpu i ganolbwyntio ar ble y gall ein polisïau wneud y gwahaniaeth mwyaf a nodi meysydd blaenoriaeth lle byddwn yn cyflymu camau gweithredu.

“Fodd bynnag, er mwyn lleihau tlodi plant yn sylweddol yng Nghymru bydd angen i Lywodraeth y DU ddangos lefel gyfartal o ymrwymiad a chwarae rhan llawer mwy mewn mynd i’r afael ag anghydraddoldebau strwythurol nag y mae wedi’i wneud ers 2010.”