Bu farw Zonia Bowen, sefydlydd Merched y Wawr, yn 97 oed. 

O dan ei harweiniad, torrodd cangen W.I yn y Parc, Y Bala i ffwrdd oddi wrth Sefydliad y Merched a sefydlu eu mudiad eu hunain am fod swyddogion Sefydliad y Merched yn gwrthod caniatáu i ferched y Parc weinyddu’r gangen trwy gyfrwng y Gymraeg. 

Fe sefydlodd Merched y Wawr yn Y Parc yn 1967.

Zonia Bowen oedd Ysgrifennydd Cenedlaethol cyntaf Merched y Wawr ac hefyd golygydd cyntaf eu cylchgrawn ‘Y Wawr’. 

Trefnodd nifer o deithiau tramor y mudiad gan gynnwys taith i’r Undeb Sofietaidd yn 1975. 

Torrodd bob cysylltiad â Merched y Wawr yn 1976 gan ymddiswyddo fel Llywydd Anrhydeddus. 

Roedd nifer o brif swyddogion y mudiad ar y pryd o blaid cynnwys digwyddiadau Cristnogol fel gweithgareddau swyddogol ac roedd hyn yn mynd yn groes i weledigaeth Zonia o sefydlu mudiad fyddai’n agored i bob merch. 

Cafodd Zonia Margarita North ei magu yn Sir Efrog a dechreuodd ddysgu Cymraeg pan roedd yn fyfyrwraig ym Mhrifysgol Bangor yn yr 1940au yn astudio Ffrangeg. 

Yn ddiweddarach, dysgodd Lydaweg a chyhoeddodd lyfrau dysgu Llydaweg cyfrwng Cymraeg. 

Roedd hi a’i diweddar ŵr, y cyn Archdderwydd Geraint Bowen, yn flaenllaw yn ymgyrch Madryn yn erbyn claddu gwastraff niwclear yng nghanolbarth Cymru yn yr 1980au. 

Bu Zonia Bowen hefyd yn weithgar gyda Dyneiddwyr Cymru.