Mae'r cyn-chwaraewr a hyfforddwr rygbi Clive Rowlands wedi marw'n 85 oed.

Yn ystod ei yrfa fe wnaeth chwarae dros Abercraf, Pont-y-pŵl (capten 1962-63), Llanelli ac Abertawe (capten 1967-68).

Wedi ymddeol aeth ymlaen i fod yn brif hyfforddwr Cymru rhwng 1968 a 1974.  Roedd yn hyfforddwr mewn 29 gêm gan ennill 18, colli saith a phedair yn gyfartal.

Ef oedd rheolwr tîm Cymru ar gyfer cwpan y byd cyntaf yn 1987 ac yn rheolwr taith y Llewod i Awstralia yn 1989.

Roedd yn Llywydd Undeb Rygbi Cymru yn 1989 ac fe gafodd ei dderbyn i Oriel Anfarwolion Chwaraeon Cymru yn 2013.

Fe yw'r unig berson i fod yn gapten, hyfforddwr, rheolwr a llywydd dros dîm rygbi Cymru.

Cafodd ei eni ym mhentref Cwmtwrch Uchaf gan ennill 14 o gapiau dros Gymru fel mewnwr gyda phob un fel capten.  

Fe enillodd ei gap cyntaf yn 1963 yn y golled yn erbyn Lloegr ac arweiniodd Cymru i’r Goron Driphlyg yn 1965 a thlws persenoliaeth chwaraeon y flwyddyn BBC Cymru.

Yn y gêm Pum Gwlad yn erbyn Yr Alban yn 1963, mewn amodau gwlyb a mwdlyd, fe benderfynodd Rowlands i gicio'r bêl dros yr ystlys gymaint â phosib.

O ganlyniad fe gafwyd 111 o leiniau yn ystod y gêm gyda’r maswr David Watkins ond yn cyffwrdd y bêl pump o weithiau.

Fe enillodd Cymru’r gêm 6-0 gyda Rowlands yn cicio gôl adlam (ei unig bwyntiau rhyngwladol).

Yn sgil hyn, fe newidiodd y Bwrdd Rygbi Rhyngwladol gyfreithiau’r gêm yn 1970 i gael gwared ar y fantais i dimoedd o gicio’n uniongyrchol dros yr ystlys tu allan i’w llinell 22 eu hunain.

Dywedodd Undeb Rygbi Cymru fod Clive Rowlands yn "un o'r cymeriadau mwyaf aruthrol yn hanes rygbi Cymru".

Our sincerest condolences go to Clive’s family and loved ones

Obituary: Clive Rowlandshttps://t.co/OdZIkal0i1

— Welsh Rugby Union 🏴󠁧󠁢󠁷󠁬󠁳󠁿 (@WelshRugbyUnion) July 30, 2023

Ymhlith y teyrngedau, mae Syr Gareth Edwards wedi bod yn hel atgofion am gael y cyfle i chwarae yn erbyn Clive Rowlands yn gynnar yn ei yrfa i Gaerdydd yn erbyn Abertawe.

Dywedodd Syr Gareth: “Ni wedi ‘wherthin sawl gwaith ac ond ychydig wythnosau yn ôl yn yr ysbyty.  'Wedodd e bo’ fi’n cheeky a wedes i wrtho fe ‘dere ‘mlaen Rowlands, ti ‘di mynd rhy hen’.  Ond ‘wedodd e 'Ti ddim digon hen i siarad ‘da fi’.

Syr Gareth Edwards yn hel atgofion am y cyn-chwaraewr a hyfforddwr rygbi Clive Rowlands sydd wedi marw'n 85 oed.https://t.co/qftoCioFmB pic.twitter.com/XycEp3cgKg

— Newyddion S4C (@NewyddionS4C) July 30, 2023

Llun:Asiantaeth Huw Evans