Ni fydd modd i Gyngor Gwynedd barhau i wneud defnydd o reol ddadleuol i geisio rheoli nifer yr ail gartrefi yn y sir am y tro wedi gwrandawiad yn yr Uchel Lys ddydd Iau. 

Roedd yr achos yn ymwneu â diwygiadau i ddeddfwriaethau cynllunio, a gyflwynwyd gan Lywodraeth Cymru.

Roedd y diwygiadau yn golygu bod yn rhaid i berchnogion dderbyn caniatâd cynllunio cyn newid defnydd eiddo preswyl i fod yn ail gartref, llety gwyliau tymor-byr neu ddefnydd cymysg penodol.

Cyngor Gwynedd oedd y cyngor cyntaf yng Nghymru i gyflwyno’r newidiadau, ym mis Medi 2024.

Ond roedd ymgyrchwyr a oedd yn feirniadol o’r polisi wedi apelio yn erbyn cyflwyno Erthygl 4, gan ennill her gyfreithiol ym mis Medi eleni.

Bryd hynny fe wnaeth gyda’r barnwr ddyfarnu o blaid yr ymgeisydd, Enlli Angharad Williams.

Roedd Ms Williams yn honni fod y cyngor wedi “camarwain” aelodau'r cabinet wrth gyflwyno Erthygl 4.

Ac mewn gwrandawiad yn yr Uchel Lys ddydd Iau, penderfynodd barnwr bod y penderfyniad blaenorol i ddiddymu'r mesur yn dal yn ddilys.

O ganlyniad bydd mesur Erthygl 4 yn cael ei ddileu ar unwaith.

Roedd Cyngor Gwynedd wedi gwneud cais ar lafar i apelio’r penderfyniad, ond cafodd ei wrthod.

Mae'r cyngor bellach wedi dweud eu bod yn bwriadu apelio'r penderfyniad yn ysgrifenedig yn fuan.

"Fel Cyngor, rydym yn benderfynol o wneud popeth yn ein gallu i sicrhau fod gan bobl Gwynedd fynediad at dai addas yn eu cymunedau," meddai llefarydd.

"Dyna pam yr ydym wedi cymryd cyfres o gamau rhagweithiol – gan gynnwys cyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4 – i reoli’r nifer sylweddol o gartrefi sy’n cael eu colli i fod yn ail gartrefi neu’n lety gwyliau tymor-byr.

"Dangosodd ymchwil cyn cyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4 fod 65% o aelwydydd Gwynedd wedi’u prisio allan o’r farchnad dai, gyda’r broblem yn hyd yn oed fwy difrifol mewn cymunedau lle mae cyfran uchel o dai gwyliau.  

"Rydym yn hynod siomedig gyda phenderfyniad y Barnwr i wrthod ein cais ar lafar am yr hawl i apelio ei ddyfarniad. 

"Byddwn felly’n bwrw ymlaen i gychwyn proses apêl ysgrifenedig i amddiffyn ein penderfyniad fel Cyngor i gyflwyno Cyfarwyddyd Erthygl 4 yng Ngwynedd."

Mae’r ymgyrchwyr wedi croesawu y penderfyniad gan ddweud bod y cyngor wedi gweithredu yn anghyfreithlon.

Fe ddywedon nhw fod Erthygl 4 wedi diflannu am y tro a’u bod yn gobeithio na fydd Cyngor Gwynedd yn defnyddio rhagor o arian cyhoeddus ar hyn.

Y cefndir

Roedd yr achos yn ymwneud â sut yr oedd modd defnyddio Erthygl 4.

Yn ôl her gyfreithiol Pobl Gwynedd yn Erbyn Erthygl 4, roedd adroddiad a dogfennau gan swyddogion y cyngor wedi “camarwain aelodau’r cabinet yn sylweddol.”

Dywedodd y barnwr ym mis Medi eleni nad oedd y dogfennau wedi egluro mai dim ond mewn achosion lle'r oedd newid yn nefnydd tai yn sylweddol oedd rhaid i berchnogion tai geisio am ganiatâd cynllunio dan erthygl 4.

Yn flaenorol, roedd y dogfennau wedi rhoi’r “argraff anghywir" i aelodau’r cabinet "y byddai pob newid yn cael ei reoli”.

Ar sail hynny, roedd yr penderfyniad a wnaed gan y cabinet wedi’i lywio gan wybodaeth “camarweiniol”, yn ôl y dyfarniad.

Dywedodd Mr Eyre: “Roedd angen gwneud aelodau'r Cabinet yn ymwybodol nad oedd y cyfarwyddyd erthygl 4 yn dod â newidiadau defnydd ansylweddol o fewn cwmpas rheolaeth gynllunio. 

“Ni wnaeth y papurau hynny ond yn hytrach, wrth eu darllen, maent yn rhoi'r argraff anghywir y byddai pob newid yn cael ei reoli. 

“Roedd cyfeiriadau dro ar ôl tro yn y dogfennau a'r unig ddarlleniad realistig oedd bod pob newid yn cael ei reoli. 

“Mae hefyd yn werth nodi bod y llythyr a anfonwyd at drigolion yn dweud y byddai angen caniatâd cynllunio ar gyfer unrhyw newid defnydd."