Mae Elvey MacDonald, un o siaradwyr Cymraeg enwocaf Patagonia, wedi marw'n 81 oed.

Cafodd ei eni yn Nhrelew yn 1941 a'i fagu yn y Gaiman, cyn symud i Gymru yn 1965 ar ôl gweithio am gyfnod mewn banc yn Nhrelew.

Roedd yn gyn-bennaeth adran Eisteddfod Genedlaethol Urdd Gobaith Cymru, ar ôl cyfnod yn gweithio fel trefnydd cynorthwyol Eisteddfod Genedlaethol Cymru yn swyddfa'r de.

Aeth ati i sefydlu Radio Ceredigion yn 1992, ac yn ddiweddarach roedd yn gyfrifol am drefnu teithiau i Batagonia a chynrychioli Cymdeithas Cymru-Ariannin ar banel Cynllun yr Iaith Gymraeg yn Chubut.

Mae'r Urdd wedi rhoi teyrnged i'r diweddar Elvey McDonald gan ddweud ei fod wedi gwneud "cyfraniad arbennig i fyd y celfyddydau".

"Fe ddatblygodd Elvey yr Eisteddfod i fod yn ŵyl llawn bwrlwm a hwyl gan sicrhau fod pob plentyn yn cael profiad arbennig – boed iddynt gyrraedd y llwyfan neu beidio," meddai llefarydd ar ran y mudiad.

"Gwnaeth Elvey gyfraniad arbennig i fyd y celfyddydau wrth greu gŵyl oedd yn cynnig cyfleoedd bythgofiadwy i genedlaethau o aelodau’r Urdd ac mae ein diolch yn fawr iddo.  Fel Mudiad mae ein meddyliau i gyd gyda theulu Elvey yn eu profedigaeth."

Rydyn ni wedi ein tristau wrth glywed am golli Elvey MacDonald, y Cymro o Batagonia a fu'n gymaint rhan o'n bywyd ni yma yng Nghymru. Byddwn yn cofio ei waith gyda'r Urdd a'i gyfnod yn gweithio gyda ni hefyd. Rydyn ni'n anfon ein cydymdeimladau dwysaf at ei deulu a'i ffrindiau.

— eisteddfod (@eisteddfod) November 23, 2022

Dywedodd yr Eisteddfod y byddant yn "cofio ei waith gyda'r Urdd a'i gyfnod yn gweithio gyda ni hefyd. Rydyn ni'n anfon ein cydymdeimladau dwysaf at ei deulu a'i ffrindiau."

Fe ysgrifennodd nifer o gyfrolau yn cofnodi profiadau Cymry Patagonia, gan gynnwys 'Y Hirdaith' a 'Dyddiadur Mimosa'.

Enw ei hunangofiant oedd 'Mr Patagonia'.

Un oedd wedi ei adnabod ers degawdau yw'r Parchedig Eirian Wyn Lewis, sy'n gyn-Lywydd ar Y Gymdeithas Cymru-Ariannin.

Dywedodd wrth raglen Post Prynhawn ar BBC Radio Cymru: "Mae e'n golled enfawr o'i golli fe achos o'dd Y Wladfa yn golygu gymaint iddo fe.

"Er bod e wedi gadael Y Wladfa ers blynyddoedd a byw fan hyn yng Nghymru ond o'dd e'n egnïol tu hwnt i hyrwyddo buddiannau'r Wladfa bob amser," meddai.

Ychwanegodd ei fod yn "meddwl am y teulu" a'i bod yn "golled i ni yng Nghymru ac yn Y Wladfa yn ogystal".

Llun: Y Lolfa