Mae Vaughan Gething wedi dweud y bydd Prif Weinidog newydd yn ei le “yn gynnar yn yr hydref”.

Ond mae cyn aelod o gabinet Llywodraeth Cymru wedi galw arno i fynd yn syth, ac i aelodau Llafur yn y Senedd ddewis olynydd.

Roedd yn siarad yn y Senedd wedi iddo gadarnhau y bydd yn ymddiswyddo o fod yn Brif Weinidog Cymru.

Dywedodd y byddai yn parhau yn Brif Weinidog hyd nes bod person newydd yn cael ei ethol i gymryd ei le.

“Byddaf yn awr yn trafod amserlen ethol arweinydd newydd Llafur Cymru gyda Phwyllgor Gwaith Cymru fy mhlaid," meddai.

“Byddaf wedyn yn cadarnhau amserlen i roi’r gorau iddi yn ffurfiol fel Prif Weinidog fy ngwlad.”

Wrth ateb cwestiynau gan arweinydd yr wrthblaid, meddai: “Yn gynnar yn yr hydref, bydd person newydd yn sefyll yma fel arweinydd Llafur Cymru, a bydd angen i’r lle hwn benderfynu a ddylid ethol y person hwnnw fel yr ymgeisydd i fod yn Brif Weinidog.

“Rwy’n edrych ymlaen at weld y Brenin yn cadarnhau’r dewis hwnnw.”

Ychwanegodd: “Byddaf yn parhau i wneud fy nyletswydd dros fy ngwlad hyd nes yr etholir person newydd i gymryd fy lle.”

Ond dywedodd Leighton Andrews, cyn weinidog addysg yn Llywodraeth Cymru, y dylai fynd yn fwy buan.

"Be' sy'n gorau yn fy marn i bydd Vaughan Gething yn gadael yr wythnos 'ma.," meddai Leighton Andrews.

"A mae'n rhaid i'r grŵp Llafur yn y Senedd ddewis arweinydd newydd.

"Jyst fel hanes, Alun Michael a Rhodri Morgan yn y gorffennol wrth gwrs."

Inline Tweet: https://twitter.com/NewyddionS4C/status/1813169755995492718

‘Cydnabod’

Daw ymddiswyddiad Vaughan Gething wedi i aelodau o'i gabinet ei hun ymddiswyddo ddydd Mawrth gan alw arno i "fynd yn syth".

Dywedodd Mick Antoniw, Jeremy Miles, Julie James a Lesley Griffiths eu bod nhw'n camu i lawr o'r cabinet.

Mewn datganiad fore Mawrth, dywedodd Mr Gething: “Bore ‘ma, dwi wedi gwneud y penderfyniad anodd i ddechrau’r broses o gamu lawr fel arweinydd Llafur Cymru, ac o ganlyniad, fel Prif Weinidog. 

“Wedi i mi gael fy ethol fel arweinydd fy mhlaid ym mis Mawrth, roeddwn i wedi gobeithio dros yr haf, y byddai yna gyfnod o adlewrychu, ail-adeiladu ac adnewyddiad yn gallu digwydd. 

“Dwi’n cydnabod rwan nad ydy hyn yn bosib.

“Mae hi wedi bod yn fraint fwyaf fy mywyd i wneud y swydd yma, a hyd yn oed os oedd hynny ddim ond am ychydig fisoedd.

“Yn fy 11 mlynedd fel Gweinidog, dwi erioed wedi gwneud penderfyniad er budd personol. Dwi erioed wedi cam-ddefnyddio neu gymryd mantais o fy nghyfrifoldebau gweinidogol.

“Mae fy hygrededd yn bwysig i mi. Nid wyf wedi cyfaddawdu hyn. 

“Byddaf rwan yn gwneud amserlen ar gyfer ethol arweinydd newydd fy mhlaid. 

“Yn olaf, hoffwn ddiolch i’r rhai sydd wedi fy nghefnogi, fy nhîm a fy nheulu dros yr wythnosau diwethaf. Mae wedi golygu cymaint i ni gyd.

“I’r rhai yng Nghymru sydd yn edrych fel fi, ac mae llawer o’r rhain yn poeni ar hyn o bryd, dwi’n gwybod y gall ein gwlad ni wneud yn well. Dwi’n gwybod na fyddai hyn yn gallu digwydd hebddom ni.

“Bydd yna, ac mae’n rhaid cael, llywodraeth sy’n edrych fel y wlad y mae hi’n llywodraethu.”

'Colli pleidlais'

Mae Mr Gething wedi bod dan bwysau wedi iddo dderbyn rhoddion o £200,000 ar gyfer ei ymgyrch arweinyddol gan gwmni oedd â'i berchennog wedi ei gael yn euog o droseddau amgylcheddol.

Cafodd Mr Gething hefyd ei feirniadu am ei benderfyniad i sacio Hannah Blythyn o'i swydd yn y llywodraeth, wedi honiadau bod gwybodaeth wedi ei ryddhau i'r wasg, a hynny heb ddangos unrhyw dystiolaeth i gefnogi'r penderfyniad.

Mewn llythyr at y Prif Weinidog Vaughan Gething ddydd Mawrth, dywedodd y Cwnsler Cyffredinol Mr Antoniw, sy'n Aelod o'r Senedd dros Bontypridd: "Dros yr wythnos diwethaf rydym ni wedi cael nifer o sgyrsiau am yr heriau rydych chi wedi wynebu fel Prif Weinidog ac arweinydd Llafur Cymru.

"Mae'n rhaid i mi eich cynghori nad ydw i'n teimlo y gallwch chi barhau fel Prif Weinidog.

“Mae Cymru angen llywodraeth hyderus a sefydlog. Dydw i ddim yn credu y gallwch chi roi hynny.

"Rydych chi wedi colli pleidlais o hyder yn y Senedd. Mae hynny yn rhywbeth dwi’n ystyried o bwysigrwydd cyfansoddiadol mawr."

Dywedodd Jeremy Miles, Ysgrifennydd yr Economi a'r Iaith Gymraeg, mewn llythyr hefyd at Mr Gething: "Allwn ni ddim parhau fel hyn." 

"Mae digwyddiadau’r misoedd diwethaf, gan gynnwys colli’r bleidlais o hyder yn y Senedd, wedi bod yn boenus iawn.

“Dwi’n siwr fod y cyfnod wedi cael effaith arnoch chi a’ch teulu, mae’n sicr wedi ar grŵp Llafur y Senedd ac i nifer yn Llafur Cymru." 

Y cefndir

Cafodd yn cyn weinidog economaidd 50 oed ei ethol yn Brif Weinidog yn unfrydol gan aelodau ei blaid ei hun yn y Senedd ym mis Mawrth.

Daeth ei etholiad ffurfiol yn y Senedd yn dilyn ei ethol yn arweinydd y Blaid Lafur gan aelodau’r blaid a chyrff cysylltiol. 

Curodd y Gweinidog Addysg a’r Iaith Gymraeg, Jeremy Miles, mewn gornest agos o 51.7% i 48.3% o’r pleidleisiau.

Ef oedd arweinydd croenddu cyntaf un o genhedloedd y Deyrnas Unedig a'r cyntaf yn Ewrop yn yr oes fodern.

Ond roedd wedi dod dan bwysau cynyddol hyd yn oed cyn cael ei ethol wedi iddo dderbyn rhoddion o £200,000 ar gyfer ei ymgyrch am arweinyddiaeth y Blaid Lafur Gymreig gan gwmni oedd a'i berchennog wedi ei gael yn euog o droseddau amgylcheddol.

Roedd Mr Gething hefyd wedi gwrthod dangos unrhyw dystiolaeth i gefnogi ei benderfyniad i sacio Hannah Blythyn o'i swydd yn y llywodraeth, wedi iddo honni ei bod hi wedi rhyddhau gwybodaeth i'r wasg. Mae Ms Blythyn wedi gwadu'r honiad.

Collodd bleidlais o ddiffyg hyder yn y Senedd ar ddydd Mercher, y 5ed o Awst.