Mae undebau ffermwyr yn croesawu defnydd technoleg lloeren er mwyn monitro sut mae eu tir yn cael ei ddefnyddio.

Mae cwmni o Aberystwyth, Environment Systems, wedi ennill tendr gwerth £525,000 gan Lywodraeth Cymru er mwyn profi’r defnydd o ddelweddau lloeren i fonitro sut mae tir amaethyddol yn cael ei ddefnyddio.

Bydd y dechnoleg yn helpu er mwyn gweithredu’r taliadau i ffermwyr sydd yn ymgymryd â’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, fydd yn weithredol yn 2025.

Fel rhan o gynigion y cynllun, mae’r Llywodraeth wedi gofyn i ffermwyr sicrhau fod 10% o’u tir wedi ei orchuddio gan goed, yn ogystal â neilltuo 10% ar gyfer cynnal a gwella cynefinoedd lled-naturiol.

Mae’r undeb NFU Cymru wedi beirniadu elfennau o’r cynllun newydd yn y gorffennol, gan ddweud bod y gofynion yn ‘rhwystr gwirioneddol’ i ffermwyr sydd eisiau bod yn rhan ohono.

Mae’r undebau yn credu bod yr egwyddor o ddefnyddio lluniau lloeren er mwyn monitro sut mae’r tir yn cael ei ddefnyddio yn un all arbed arian ac amser i ffermwyr. Ond wedi problemau gyda system debyg yn y gorffennol, fel cysgodion yn creu cam-argraffiadau ar fapiau, mae galwadau ar i'r dechnoleg cael ei diwygio

‘Rhoi hyder i’r diwydiant amaeth’

Image

Wrth ymateb i'r datblygiadau diweddaraf, dywedodd Gareth Parry, Swyddog Polisi Undeb Amaethwyr Cymru: “Wrth gwrs fydd ‘na phryder ar draws y diwydiant amaeth am sut mae’r maps a’r data yma yn cael ei ddefnyddio gan y Llywodraeth, ond ar ddiwedd y dydd, os mae system yn ei le lle mae’r maps yma yn wneud e’n llai costus ar gyfer y Llywodraeth i adeg y cynllun, sy’n golygu fod mwy o bres yn mynd tuag at y ffermydd, mae hynny’n beth da.

“Da ni di gweld yn y gorffennol pan mae maps anghywir ‘di creu problemau i’r ffermydd, ble maen nhw wedi trial mynd mewn i gynllun grant ac mae’r maps wedi bod yn anghywir i gymharu â be sy’n digwydd ar y fferm go iawn.

“Bydd rhai ffermydd yn teimlo bod Llywodraeth Cymru yn cadw llygad ar beth maen nhw’n wneud bob dydd, ond eto, mae o i fyny i’r llywodraeth Cymru wneud yn siŵr fod ffermwyr yn deall sut yn union mae’r data yn cael ei ddefnyddio, a bod ffermwyr yn cael eu talu am adael i’r llywodraeth ddefnyddio’r data yna, a chael mynediad at y data ar gyfer ffermydd eu hunain hefyd.

“Mae’n bwysig bod y maps yn cael eu diweddaru cyn mae’r cynllun newydd ffermio cynaliadwy yma yn cychwyn, achos dyna yw’r cynllun fydd yn cefnogi bob math o daliadau i’r byd amaeth o 2025 ymlaen. Mae’n bwysig ei fod yn rhoi hyder i’r diwydiant amaeth fod y data yma yn gwella’r stori sydd yma gennym ni yng Nghymru.

“Yn ôl ffigyrau Llywodraeth Cymru, mae’n costio ryw wyth gwaith yn fwy i redeg cynllun amgylcheddol sydd angen asesiad wyneb i wyneb ar gyfer pob ffarm, felly mae unrhyw system sy’n defnyddio ffordd awtomatig o weithio'r taliadau yn mynd i sicrhau fod mwy o bres yn mynd i’r ffermwr yn y pen draw.

“Mae’n cael ei ddefnyddio mewn ffordd sy’n hybu’r diwydiant a helpu gwerthu’r bwyd ni’n cynhyrchu yma. Dyna’r ffordd ni ishe gweld y maps a’r data yma’n cael ei ddefnyddio.”

‘Pryder a straen’

Dywedodd llefarydd ar ran NFU Cymru: “Mae rheolau ac arolygiadau yn cyfrannu’n sylweddol at straen a phryder o fewn y diwydiant amaethyddol - roedd hwn yn ganfyddiad sylfaenol mewn adroddiad yn 2019 gan Iechyd Cyhoeddus Cymru a’r Sefydliad Iechyd Meddwl, ‘Cefnogi cymunedau ffermio yn ystod cyfnodau o ansicrwydd’.

“Gall NFU Cymru felly weld manteision o ddefnyddio’r dechnoleg ddiweddaraf i gefnogi cydymffurfiaeth o bosibl a lleihau’r baich o lenwi ffurflenni ac archwiliadau ar deuluoedd fferm.

“Fodd bynnag, mae’n bwysig sicrhau bod modd gweithredu tu hwnt i’r dechnoleg lle bo angen. Ar hyn o bryd mae Taliadau Gwledig Cymru yn defnyddio delweddau lloeren o bell fel rhan o'u trefn archwilio ac mae'n amlwg nad yw'r dechnoleg bob amser yn adlewyrchu'r sefyllfa ar lawr gwlad yn gywir. 

“Mae materion yn ymwneud â chysgodion coed a gwrychoedd sy'n arwain at y dechnoleg yn lleihau'r arwynebedd cymwys o gaeau yn enghraifft dda lle canfuwyd bod y dechnoleg yn ddiffygiol. Mae gallu ffermwr i roi eglurhad pan fydd y llywodraeth yn defnyddio ddelweddaeth loeren, a hynny cyn gosod unrhyw gosb, yn gwbl hanfodol.”

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: “Mae technoleg lloeren wedi cael ei defnyddio ers sawl blwyddyn i fonitro’r amgylchedd.

“Diben y contract yw archwilio’r posibiliadau sydd ynghlwm wrth ddefnyddio technolegau Arsylwi ar y Ddaear (lloeren) i gyflawni gwell effeithlonrwydd a gwell dealltwriaeth o amgylchedd Cymru, er enghraifft faint o gynefinoedd lled-naturiol a chnydau âr sydd ledled y wlad.”