Mae’r awdur a’r darlledwr, y Parchedig Ddr. R. Alun Evans wedi marw yn 86 oed.

Yn wreiddiol o Lanbrynmair, Powys, fe aeth ymlaen i astudio Cymraeg ym Mhrifysgol Cymru, Bangor, cyn cael ei ordeinio’n weinidog gyda’r Annibynwyr yng nghapel Seion, Llandysul.

Fe aeth ymlaen i ymuno ag Adran Grefydd BBC Cymru yn 1964, ac fe gafodd yrfa amrywiol gyda'r BBC.

Y sylwebaeth Gymraeg gyntaf erioed

Roedd yn cyflwyno'r rhaglen gylchgrawn ddyddiol Heddiw rhwng 1969 a 1979, ac yn ystod y cyfnod hwn bu hefyd yn sylwebu ar seremonïau'r Eisteddfod Genedlaethol ac ar gemau pêl-droed yn y Gymraeg.

Dr. Evans hefyd wnaeth y sylwebaeth bêl-droed gyntaf erioed yn y Gymraeg ar y radio, a hynny yn fyw o gêm Cymru yn erbyn Yr Alban yn 1977.

Image

Roedd yn aelod amlwg o gyngor yr Eisteddfod Genedlaethol a bu'n Gadeirydd ar y corff rhwng 1999 a 2001 a chafodd ei ethol yn Llywydd  Llys yr Eisteddfod rhwng 2002 a 2005.

Fe gafodd ei anrhydeddu yn Gymrawd yr Eisteddfod Genedlaethol am ei gyfraniad oes a’i wasanaeth i’r Brifwyl.

'O'dd neb tebyg iddo fe'

Teyrnged y ddarlledwraig Beti George i'r darlledwr a'r awdur, y Parchedig Ddr. R. Alun Evans sydd wedi marw yn 86 oed. pic.twitter.com/mYyhcHqAyK

— Newyddion S4C (@NewyddionS4C) August 21, 2023

Wedi ymddeol yn 1996, bu'n astudio am radd Doethuriaeth ym Mhrifysgol Bangor, ac enillodd ei radd PhD am ei waith ar 'Dechrau a datblygu darlledu yng Ngogledd Cymru' yn 1999.

Dychwelodd i'r weinidogaeth wedi ei ymddeoliad, a bu'n gwasanaethu gyda'r Annibynwyr yng Nghaerffili a Gwaelod-y-Garth nes ei ymddeoliad ddiwedd 2014. Bu hefyd yn Llywydd Undeb yr Annibynwyr Cymraeg.

Mae’n gadael ei weddw Rhiannon, a dau o blant, y cyfarwyddwr Rhys Powys a’r ddarlledwraig Betsan Powys.

'Anwyldeb hyfryd a’r agosatrwydd'

Wrth ymateb i'r newydd am farwolaeth Dr. Evans, dywedodd Betsan Moses, Prif Weithredwr yr Eisteddfod Genedlaethol: 

“Roedd R Alun Evans yn un o gefnogwyr mawr yr Eisteddfod.  Bu’n rhan o lywodraethiant y Brifwyl am flynyddoedd lawer, ac roedd ei ffyniant a’i datblygiad yn agos iawn at ei galon.  Roedd yn arweinydd naturiol a gofalus yn ystod ei gyfnod wrth y llyw, ac roedd ein perthynas gydag R Alun yr un mor gryf ac agos heddiw ag y bu erioed. 

“Cwta dair wythnos yn ôl roedden ni’n cydweithio er mwyn cwblhau’r argraffiad newydd o’i gyfrol ar hanes Gwobr Goffa Llwyd o’r Bryn, ac rydyn ni mor falch o fod wedi cael y cyfle i gwblhau’r prosiect hwn a oedd mor agos at ei galon.

Image

“Roedd cyngor R Alun wastad yn werth ei gael.  Roedd yn fodern ei weledigaeth, yn gweld dyfodol yr Eisteddfod yn glir, ac yn rhannu o’i brofiad a’i syniadau gyda ni tan y diwedd.  Ac roedden ni bob amser yn ddiolchgar am ei sylwadau a’i farn adeiladol; roedd sgwrs gydag R Alun yn gyfle i gamu’n ôl ac ystyried pethau, a’r cyfan oll er budd yr Eisteddfod, y Gymraeg a Chymru.

“Byddwn yn colli hyn yn arw, a byddwn hefyd yn colli’i anwyldeb hyfryd a’r agosatrwydd a oedd yn rhan mor greiddiol o’i bersonoliaeth.  Roedd yn gefnogol o’r Eisteddfod, ac roedd yn gefnogol o bawb a oedd yn ymwneud â’r ŵyl. 

"Rydyn ni’n anfon ein cydymdeimladau dwysaf at Rhiannon, Rhys a Betsan heddiw, ac yn diolch am y gyfeillgarwch a’r gefnogaeth drwy’r blynyddoedd.” 

'Darlledwr crefftus a chraff'

Dywedodd Rhuanedd Richards, Cyfarwyddwr BBC Cymru: “Roedd R Alun Evans yn ddarlledwr crefftus a chraff; yn gawr ac yn arloeswr ymhlith darlledwyr Cymru dros sawl degawd a chanddo’r gallu unigryw hwnnw i greu agosatrwydd arbennig gyda’i gynulleidfa. 

"Byddwn ni yn y BBC yn ei gofio fel lladmerydd cadarn dros ddarlledu yn y Gogledd hefyd, ac am ei gyfraniad amhrisiadwy tuag at ddatblygiad BBC Radio Cymru. 

"Roeddwn i bob amser yn gwerthfawrogi pob nodyn neu alwad ganddo yn cynnig gair o gyngor doeth, her hyd yn oed,  neu annogaeth. 

“Wrth i ni gydnabod ei gyfraniad helaeth, rydym hefyd yn meddwl ac yn cofio am ei deulu yn eu colled."