Mae’r Blaid Lafur wedi gwahardd menywod trawsryweddol rhag cymryd rhan yn ei chynhadledd flynyddol i fenywod y flwyddyn nesaf.

Dywedodd y blaid mai dim ond “menywod biolegol” fydd yn gallu cymryd rhan ym musnes ffurfiol y gynhadledd, gan gynnwys pleidleisiau, dadleuon polisi a gwrando ar areithiau yn y brif neuadd.

Fe fydd digwyddiadau ymylol yn y gynhadledd, a gynhelir cyn cynhadledd flynyddol y blaid yn Lerpwl, yn parhau i fod ar agor i bob rhyw.

Mae'r penderfyniad yn dilyn penderfyniad gan y Goruchaf Lys yn gynharach eleni a ddyfarnodd fod cyfeiriadau at fenywod yn y Ddeddf Cydraddoldeb yn cyfeirio at “ryw biolegol”.

Deellir ei fod yn cael ei ystyried fel y dull lleiaf cyfyngol o'r gynhadledd sy'n dal i gydymffurfio â'r gyfraith.

Cafodd cynhadledd menywod Llafur eleni ei chanslo oherwydd ofnau o gamau cyfreithiol yn sgil penderfyniad y Goruchaf Lys.

Dywedodd llefarydd ar ran y blaid: “Cynhelir cynhadledd genedlaethol menywod yn 2026 ar ôl adolygiad cyfreithiol cynhwysfawr.

“Mae hyn yn adlewyrchu ein hymrwymiad i fynd i’r afael â thangynrychiolaeth menywod yn y blaid a chydymffurfio â’r gyfraith.”

Mae'r penderfyniad wedi cael ei feirniadu'n hallt gan y grŵp Llafur dros Hawliau Traws, a alwodd y symudiad yn "eithriadol", ac anogodd y pwyllgor gweithredol cenedlaethol i ailystyried.

Dywedodd llefarydd: "Mae aelodau traws yn cael eu torri allan o brosesau democrataidd y Blaid Lafur pan fo llawer wedi rhoi blynyddoedd o wasanaeth, gan guro drysau a sefyll fel ymgeiswyr."

Mae grŵp ymgyrchu arall, Datganiad Menywod Llafur, wedi croesawu'r penderfyniad, er iddo ddweud y byddai cynhadledd menywod deuddydd wedi bod yn well na'r digwyddiad undydd a gynlluniwyd.

Dywedodd llefarydd: "Fel y mae gweinidogion Llywodraeth Llafur wedi'i ddatgan dro ar ôl tro, ni ddylai sefydliadau aros am ganllawiau'r Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol a dylent gymryd cyngor cyfreithiol a gweithredu dyfarniad y Goruchaf Lys ar unwaith.

"Dylai pob sefydliad ac adran o'r Llywodraeth ddilyn yr un peth nawr."

Yn gynharach yr wythnos hon, cyhoeddodd Sefydliad y Menywod na fyddai'n cynnig aelodaeth i fenywod trawsryweddol mwyach.

Yn ogystal, dywedodd sefydliad tywyswyr merched y DU na fyddai merched traws yn cael ymuno â grwpiau Girl Guides mwyach.